Qoqon pedagogika kolleji "tasdiqlayman"

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. O`zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi qonuni .1997 y.

2. O`zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” T.1997

3. “Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo`yilgan Davlat talablari” O`zRXTB. MMXQTMORO`MM 2012

4. “Bolajon” tayanch dasturi. Toshkent. O`zRXTB. MMXQTMORO`MM. 2012 yil.

“ZIYO-Net”

Kollejning VEB sayti www.quqonped.zn.uz.

8-Mavzu: Qo’g’irchoq teatri uchun personajlarni tayyorlash va asarni qo’yib ko’rsatish

Reja :

1. 
   Qo’g’irchoq teatri sahnalashtirish va qo’yib ko’rsatish.
   
2. 
   Qo’g’irchoq teatri uchun personajlarni tayyorlash.
   

Tayyorlangan asarni qo’yib ko’rsatish.
Saxnalashshrish uchun ertak, she’r, kushikni mustakil tanlash, bulgusi spektakl uchun zarur bulgan anjomlar va dekoratsiyani tayyorlash, uzaro majburiyat va rollarni bulib olish kunikmasini takomillashtirish.

Obrazni yetkaza bilishdagi ijodiy mustakillikni, estetik didni, talaffuzdagi anikgshkni rivojlantirish. Ifoda vositalaridan

(gavda xolati, imo-ishora, yuz xolati, oxang, xarakat) foydalanishga urgatish.

Teatrga kizikishni tarbiyalash. Bolalarning teatrlashtirilgan faoliyatida teatrning turli xillaridan (bibabo, barmoklar teatri,

bankadagi teatr, rasmlar teatri, kulkopli teatr, kugirchok tsatri) keng foydalanish.

Teatr madaniyati malakalarini tarbiyalash, geatr tomoshalarini, videomateriallarni tomosha kilish orkali teatr san’ati bilan

tanishtirish. Bolalarga teatr xakida, teatrdagi kasblar xakida xikoya kilish.

Teatrdagi vositalar (chirok, grim, musika, suz, xoreografiya, dekoratsiya va b.) orkali yaratilgan badiiy obrazlarni tushunishga urgatash.

Vokeaband-ijroli upiilar. Bolalarning uyin toyalarini va kunikmalarini takomillashtirish va kengaytirish. Vokeaband-

rolli uyinlarni tashkil etish istagini shakllantirish.

Uyin uchun mavzu tanlashini ragbatlantirish; borlikni idrok kilish davomida, adabiy asarlar va telekursatuvlar,

ekskursiyalar, kurgazmalar, sayoxatlardan olinganbilimlarasosidasyujetni rivojlantirishga urgatish.

Bolalarni uyin mavzusi buyicha kelishishga, rollarni bulishga, zarur sharoitni tayyorlashga, birgalikdagi xarakatlarning I

ketma-ketligi buyicha kelishishga, birgalikda uynaladigan uyindagi alokalarni yulga kuyish va boshkarishga, ya’ni kelishish,

yarashish, yon berish, ishontirishga urgatish. Uyin davomida yuzaga keladigan zidtsiyatlarni mustakil ravishda xal kilishga urgatish.

Bolalarning barkaror uyin birlashmalarining mustaxkamlanishiga yordam berish.

Uz xarakatlarini sheriklarining xarakatlari bilan moslashtirish kunikmalarini shakllantirishda davom etish,

uyindaga rollararo birgalikda xarakatlanish va uzaro munosabatlarga rioya kilish. Personajlar bilan birgalikdagi rolli!

va vokeaband xarakatlar davomida yuzaga keladigan tuygularni rivojlantirish.

Rollar tarkibini kengaytirish. rolь xarakatlarini va uyin syujetiga mos tarzdagi uzini tutishga kelishish va muljallash. SH

birlashuvchi syujet yunalishlari mikdorini kupaytirish orkali uyinni murakkablashtirishga urgatish.

Tanish uyinni yangicha fikrlar (kattalar ishtiroki, anjomlarni uzgartirish, urinbosar narsalarni yoki yangi rolni

kiritish) tufayli boyitish. Ijodiy jixatdan uzini namoyon kilish uchun yangi uyinlarning yuzaga kelishi va rivojlanishi

uchun sharoit yaratish;

Uyin uch^n zarur bulgan kurilmalarni jamoa bulib yaratishga, bulajak ishni rejalashtirishga, muljallangan ishni

bajarishga bolalarni urgatish.

Mashg’ulotlar davomida olingan konstruktiv kunikmalarni qo’llashga o’rgatish. Uyinchoklarni belgilangan joyga saranjomlik bilan yigishtirib kuyish odatlarini shakllantirish. Xarakatlp uyiilar. Bolalarni uzlariga tanish bulgan xarakatli uyinlarni mustakil tarzda tashkillashtirishga o’rgatishda davom etish. Musobaqa elementlari mavjud bolgan o’yinlarda ishtirok etishga urgatish. Bolalarni xalk uyinlari bilan tanishtirish. Tengdoshlar bilan mustaqil o’ynaganda rostgo’ylikni, xolislikni tarbiyalash. Teatrlashtnrilgan uyiilar. Bolalarni uyin harakatlariga faol tarzda jalb kilish orkali teatrlashtirilgan o’yinlarga bulgan kizikishlarini rivojlantirishda davom etish. Bolalarda uzlarini turli rollarda sinab kurish istagini xosil qilish.

Xar bir bolaga chikish kilish va uyin jarayoni buyicha fikr bildirishga imkon berish orkali ijodiy va ishonchli muxitni yaratish.

Bolalarni mavjud barcha imkoniyatlarni kullagan xolda spektakl va yuntsertni tayyorlash va utkazish uchun ijodiy guruxdar tuzishga o’rgatish. Uz kullari bilan yaratilgan anjomlar va kiyimlardan foydalangan xolda rolь buyicha uzini tutishga urgatish.

Mustakil ijodni, rolda uzini erkin sezishni ragbatlantirish.

Artistlik sifatlarini tarbiyalash, kontsert, tsirk, spektakllardan saxnalar kuyish kabi teatrlashtirilgan tomoshalarga bolalarni j'alb kilish orkali ularning ijodiy imkoniyatlarini ochish. Bolalarning tengdoshlari, ota-onalari va boshka mexmonlar oldida chikish kilishlariga imkon berish.

Ta’limiy uyiilar. Bolalarni 2-4 tadan guruxchalarga birlashtirgan xolda ta’limiy uyinlarni tashkil etish; uyin koidalariga rioya kilishga urgatish.

Qayta xikoya kilishni urgatayotganda bolalar dikkatigsh, ayniqsa, ertakning boshlanishi, takrorlanishi, xulosa qilinadi.

xikoyalardagi ikki kaxramonning uzaro nuщi kabiparga karatish.

Bolalar asar vokealarini suzlayotganda ovoz oxangining xilma-xil turini (so’roq, xis-xayajon, xayratlanshp, iltimos kabilarni qo’llay bilipshariga erishish. Bolalarga uyinchoklar va buyumlar xakida xikoya tuzishni urgatayotganda uyinchoklarni ta’riflab berishga, uyinchoklarning

uziga xos xususiyatlarini kursatuvchi belgilarini (rangi, shakli, kanday uynalishi va boshkalar) anik suzlar orkali ifodalappa o’rgatish.

Ijodiy xikoya kilish. Bolalarni tarbiyachi tomonidan aytilgan xdkoya yoki ertakni nixoyasiga yetkazishga, jumlalarni kiska,

lunda tuzishga, tasviriy vosigalardan foydalanishga urgatish.

Bolalarni shaxsiy tajribalari asosida, tarbiyachi takpif etgan xayotiy mavzular buyicha mantikiy rivojlanib boruvchi xikoya

yoki ertak tuzish kobiliyatlarini rivojlangirish: "Kuz", "Mexmonda", "Duyunda", "Xdyvonot bogida", "Ujar juja", "Kish", "Kishda

kushlarning xayota", "Avtobusda", "Baxor", "Axmadjon kuchukchani kanday topib oldi?", va boshkalar.

Bolalarga kaxramonlarning ruxdy kechinmalarini ta’sirchan bera bilishga urgatish. "Kish", "Birinchi kor", "Yangi yil

bayrami", "Korbobo", "Eng yaxshi fasl", "Men onamga yordamchi", "Men otamga yordamchi", "Onamlarning bayrami7', "Men Navruz

bayramini kanday utkazdim?",

Bolalarga mazmunli rasmlarda aks etgirilgan vokealarni izchil bayon kilishni, kaxramonlarning xatgi-xarakatlariga nisbatan

uz munosabatlarini bildirish, xtskoyani mantikli tugallashni, topishmoklar uylab topishni urgatish.

Bolalarni takkoslash usulidan foydalanib topishmoklar uylab topishga urgatish.

Badiiy adabiyot bilan tanishtirish. Bolalarda badiiy adabiyotga bulgan kizikish va muxabbatni yanada rivojlantirish,

badiiy asardagi guzallikni. nafooatni xis etish kunikmasini tobora kuchaygirib borish.

Bolalarning xalk ogzaki ijodi janrlari, xususan, dostonga ("Rustamxon" dostondan parcha) bulgan kizikishlarini oshirish,

xalk donoligining aksi bulgan makol, topishmoklardagi suz kudratini, obrazli fikrlarni xis etib, ularda ifoda etilgan

chukur ma’nolarni tushuna borishlariga erishish. Xddislarga nisbatan xurmatni yanada kuchaytirish. SHarkning buyuk

allomalari ("Navoiyning dusti""Beruniyning dam olish kunlari"rivoyat) xakidagi bilimlarini kengaytirish.

Bolalar nasriy asarlarda aks ettirilayotgan vokea-xodisalar moxiyatiga chukurrok tushunishlariga, kaxramonlar ruxiy

xolatlaridagi uzgarishlarni (Z.Ibroximova "Uyku xafa buldi", O.Begali "Raxmdilning daraxti") xie etishlariga, asarda ruy

beradigan ayrim noxush vokealar(F.Musajonov "Endi xech kim zerikmaydi", Z.Ibroximova "Mardona"), nojuya xarakatlar

(F.Musajonov "Kushokvoyning ximmati", T.Koyibov "Aldokchi xakka","Tulkivoy" uzbek xalk ertagi), tukiashuvlar

(M.Murodov "Eng kimmatli narsa")ning sabab va okibatlari xakida fikrlab, mustakil xulosalar chikarishlariga aloxida

axamiyat berish. Kaxramonlik tasavvurlarini shakllantirish (I.Arabshox "Amir Temurning Jayx>'ndan shoshilinch utishi", "Uch

ogayni botirlar" (uzbek xalk ertagi), botirlik, jasurlik kabi xislatlarni tarbiyalash. Bolalar nasriy asar mazmunini

suzlab berayotganlarida, nutkdarida badiiy tasvir vositalaridan ijodiy foydalanish, fikrlarini ravon, erkin bayon etish

kunikmalarini, badiiy asar shakli xakidagi tushunchalarini (she’r, xikoya, ertak) mustaxdamlash. SHe’rni (N.Narzullaev "Ulkam",

P.Mumin "Vatan-bu", OAbduraxmon "Usta", M.A’zam "Er aylanadi", X,-Raxmat "Kadrdonim baxor", R.Fayz

"Momokaymok",T.Ubaydullo "Inson beshigi" v.b.) ifodali aytish yullarini yana xam puxtarok urgatish.

Ukish va savodga tayyorgarlik. Tovushlarni tugri talaffuz etish va suzning tovush tarkibi xakidagi tasavvurlarini

aniklash va shakllantirish.

Unli va undosh tovushlar xakida tushuncha berish.

Jarangli va jarangsiz tovushlarni ajratishga urgatish asosida fonematik idrokni va tasavvurni rivojlantirish.

Oddiy taxdil va sintez kilish kunikmalarini rivojlantirish:

* gapni suzlarga bulish, suzlarni buginlarga bulish;

• ma’lum tovushlarning urnini anikdash (suzning boshida, urtasida va oxirida);

• suzda tovushlar ketma-ketligini aniklash;

• buginlardan suzlar tuzishga urgatish;

• suzlar ishgarokida ran tuzish;

• tovushlarni eshitib farkdashga urgatish.

Ilmok, chizik, tayokcha, gajak elementlarini chizishga ufgatish. - . „

• Berilgan tovushni xarf belgisi bilan tanishtirish. Kesma bosma xarflar yordamida tovush-xarf taxdil va sintezi buyicha

mashklarni bajarishga urgatib borish; Kesma bosma xarflar bilan ishlashda bolalarga kesma xarflardan bugin tuzdirish va

ukitish. Tuzilgan buginlardan yoki buginli kartochkalardan suz tuzdirish va ukitish. Uz ismini kesma bosma xarflardan tuza

olish. Suzning bugin-tovush taxdilini utkazish.Bugin ukishda undosh tovush unli bilan birga bugin xosil kilishini

tushuntirishda davom etish. Bunda bolalarga undosh (O) tovushini ichda saklab, keyin unlini (a)kushib birga ukish

lozimligini amaliy kursatish.

Kesma bosma xarflar yordamida bugin va suzlarni guzish va ularni buginlab ukishga urgatishda davom etish.

Namunadan turli suzlarni olib chizishga, uz ismini va 2-3ta so’zlarni bosma xarflarda mustaqil ravishda yozishga o’rgatish.