Qon tomirlar fiziologiyasi

 

cells. 

Clinical  and  experimental  evidence  go  to  prove  that  this  bundle  conveys  the 

impulse to systolic contraction from the atrial septum to the ventricles

 

Venoz    bosim  va  venalarda  qonning  oqish  tezligi.

 Venalarda bosim tez 

pasayadi, Postkapillyarlarda bosim 20 mm s. u. da bo‘lsa, mayda venalarda 12—15 

---

mm s. u. da bo‘ladi. Ko‘krak qafasida bo‘lmagan yirik venalarda bosim 5—6 mm 

s. u. teng, venalarning o‘ng bo‘lmaga o‘tadigan qismida bundan ham  past, ya‘ni 

2—5 mm s. u. teng, nafas olganda 0 atrofida bo‘ladi.   

Venoz  tizimning  boshlanishidagi  bosim  yurakning  qo‘ng  a  baxsh  etgan 

bosim qoldig‘idir. Qorinchalarning qisqarishi  qo‘ng a bergan kinetik energiya qon 

kapillyarlardan o‘tganidan keyin ham  qisman saqlanib qoladi. Bu qoldiq bosimdan 

tashqari,  qonning  venalar  orqali  yurakka  qaytib  kelishida  ko‘krak  qafasining 

so‘ruvchi  tasiri  katta  ahamiyatga  ega.  Nafas  olgan  paytda  ko‘krak  qafasi 

kengayadi,  ko‘krak  bo‘shlig‘ida  bosim  mshgfgshlashadi  (yani,  atmosfera 

bosimidan  past  bo‘lib  doladi).  Venalar  devori  yupqa  bo‘lgani  uchun  bu  manfiy 

bosim ularga ham  tarqaladi, natijada qonning yurak tomon xarakati tezlashadi. 

Demak,  venalarning  boshlanish  qismida  bosim  12—15

MM 

s. u.  ni  tashki l 

qilsa,  oxirida  2—5  mm,  nafas  olgan  paytda  hatto  manfiy  bo‘ladi.  Bosimdagi  bu 

farq qonning yurak tomon xarakatini taminlovchi dastlabki kuchdir. 

Skelet muskullarining ritmik qisqarishlari ham  (masalan, yurgandagi, utin 

arralagandagi  xarakatlar)  venalarda  qon  oqishiga  yordam  beradi

. 

Qisxargan 

muskul  ichidagi  va  yonidagi  venalarni  qisib,  ulardagi  qonni  siqib  chiqaradi.  

Venalardagi qopqoqlar siqib chiqarilgan qonni faqat yurak tomon xarakat qilishini 

taminlaydi. 

Periferik  venalarda  qon  oqishning  chiziqli  tezligi  6—  14  sm/s,  kavak 

venalarda  20  sm/s,  atrofida.  Venalarda  qon  oqishi  arteriyalarga  nisbatan  sekinroq 

bo‘lgani  boisi  shundaki,  ular  arteriyalarga  qaraganda  2—3  barobar  keng.Vena 

pulsi,  deb  yurakka  yaqin  joylashgan  venalarda  bosim  va  hajm  o‘zgarishlari 

aytiladi.  Vena  pulsining  kelib  chiqishiga  asosan  o‘ng  bo‘lmada  bosimning 

o‘zgarishi sabab bo‘ladi.   

Vena pulsining egri chizig‘ida — flebogrammada — uchta tish ajratiladi: a, 

s  va  v  tishlari  (39-  rasm  ).  a  tish  o‘ng  bo‘lma  sistolasiga  tug‘ri  keladi.  Hademay 

vena pulsining egri chizigida s tish paydo bo‘ladi. Bu bo‘yinturuq venaning yonida 

va  undan  pastroq  joylashgan  uyqu  arteriyasining  to‘rt  -kisidir.  v-  tishning  paydo 

bo‘lishi qorinchalar sistolasi oxirida bo‘lmalar qo‘ng a to‘lib; ularga qon tushishi 

---

bir oz to‘xtab qolishiga bog‘liq . Shu vaqt da venalarda bosim oshib, v tishni paydo 

qiladi.  

Qonning  aylanib  chiqish  vaqti.  Qon  aylanishi  doiralarining  hamma 

qismidan qon o‘tishi uchun zarur vaqt  qonning aylanib chiqish vaqti, deb ataladi. 

Odamda  qonning  aylanib  chiqish  vaqti  o‘rta  hisobda  27  sistolaga  teng.  Tinch 

xolatda, yurak bir daqiqada 70—80 marta urganda 20—23 sekundni tashkil qiladi.  

Qon  aylanib  chiqadigan  vaqtning  1/5  qismi  qon  aylanishining  kichik 

doirasiga, 4/5 qismi esa katta doiraga tug‘ri keladi.