Qo‘llashi, atom energetikasi hamda katta shaharlar chiqindilarini dunyo okeaniga

balandligi; h
2 
–kamera tubidan so‘rib ketish quvuri chiqishigacha bo‘lgan masofa.

---

83
42-rasm. Gorizontal radial-o‘qiy turbinalar o‘rnatilgan kichik GES
binosining ko‘rinishi.
5.5 Aktiv-cho‘michli turbinalar (Pelton turbinasi). 
Aktiv -cho‘michli turbinalar, sekin yuruvchi turbinalar sinfiga mansub
bo‘lib, uning ishchi g‘ildiragi, pastgi bef sathidagi erkin havo bo‘shlig‘ida
joylashadi. Faqatgina kinetik energiyaga ega bo‘lgan suv oqimi erkin holatda, 
atmosfera bosim ostida ishchi g‘ildirakka kelib uriladi. SHuning ba’zi bir vaqtlarda
aktiv turbinalarni erkin oqimli turbinalar ham deb atashadi. Bir vaqtning o‘zida
faqatgina bir necha cho‘michlargagina suv oqimi kelib urilishi mumkin.
Takomillashtirilgan cho‘michli turbinalar, AQSHning oltin qazib olish
sanotida qo‘llaniladigan juda sodda konstruksiyadagi turbinalar, amerikalik injener
Pelton tomonidan takomillashtirilgandan sung 1884 yilda ishlab chiqildi [20].
Yirik cho‘michli turbinalar asosan yuqori - 40÷2000 m bosimlarda
qo‘llaniladi. 
MNTO INSET
birlashmasi, mikro va kichik GESlarda foy-dalanish
mumkin bo‘lgan quyidagi ko‘rsatgichli turbinalar hamda mikroGES-larni ishlab
chiqaradi
. 
Kichik quvvatli turbinalar hamda mikroGES-larning
tanlash
diagrammasi (38-rasm,) hamda 12 va 13-jadvallarda cho‘mich
turbinali gidroagregatlar hamda mikrogidroagregatlarning asosiy parametrlari
keltirilgan
[22]
. Suv oqimi kelib uriladigan cho‘michlar sonini ko‘paytirib quvvatni

---

84
oshirish uchun ikki karrali Banki turbinalari ishlab chiqilgan
.
12-jadval. CHo‘mich turbinali gidroagregatlar
Parametrlari
Gidroagregat turlari
GA-5
GA-10
Quvvat, kVt
145÷620
290÷3300
Bosim, m
150÷250
200÷450
Suv sarfi, m
3
/s
0,17÷0,32
0,19÷0,90
Turbina rotorining aylanish tezligi, min
-1
500; 600
600; 750; 1000
Nominal kuchlanish, V
400; 6000 400; 6000; 10000
Elektr tokining nominal chastotasi, Gs
50 
50
13-jadval. CHo‘mich turbinali mikrogidroelektrostansiyalar
Parametrlari
MikroGES turlari
MikroGES
100K
MikroGES
200K
Quvvat, kVt
100 gacha
180 gacha
Bosim, m
40÷250
Suv sarfi, m
3
/s
0,015÷0,060
0,025÷0,100
Turbina rotorining aylanish tezligi, min
-1
750; 1000; 1500
Nominal kuchlanish, V
230 , 400
Elektr tokining nominal chastotasi, Gs
50
CHo‘michli turbina tarkibiga valga o‘rnatilgan ish g‘ildiragi, turbinaga
kelayotgan suv miqdorini tartibga soluvchi soplo turidagi yo‘naltiruvchi moslama
va kojux(turbina qismlarini o‘rab turgan metall qoplama)lar kiradi (43-rasm) [21]. 
CHo‘michli turbinaning ish g‘ildiragi, doira shaklidagi metall disk va unga doira
bo‘ylab o‘rnatilgan cho‘michlardan iborat (44-rasm).

---

85