Qobiliyat. Uning turlari va tavsifi Qobiliyatlarni tarkib topishi va rivojlanishi Qobiliyatning sifat va miqdor tavsifi

Qobiliyatlar - bu:

• 
  insonni individual xususiyati;
  
• 
  inson biron faoliyatga bo`lgan yaroqliligi;
  
• 
  biror faoliyat bilan muvaffaqiyatli shug`ullanishidir.
  

Bundan tashqari qobiliyatlar bilim va malaka egallash dinamikasini aniqlaydi. Qobiliyatlarni sifat faoliyatda o`z imkoniyatlaridan to`laroq foydalana olishni ko`proq yutuqlar erishishni ko`rsatib beradi. Qobiliyatlar strukturasi yetakchi, tayanch xususiyatlar strukturasida yetakchi, tayanch xususiyatlar farqlanadi.
Britaniyaning Kolumbiya universitetidagi psixolog Stenli Koren (Stanley Coren, 1993) “CHapaqay sindromi” asarida jurnalistika qanday qilib ko‘pincha ilm fanni soddalashtirishi va bezaklikni ko‘rsatadi. U majlislarning birida psixolog Dorin Kimuraning nutqini eshitganini esladi, unda aytilishicha, chap quloq bilan musiqani eshitgan insonlar, o‘ng quloq bilan musiqani eshitgan insonlardan ko‘ra tezroq eslashdi.
O‘quvchilarni ustidan tajriba o‘tkazib shuni bildikki, chap quloq quloq o‘ng miyadagi xujayraga ko‘proq ma’lumotlar o‘tkazib beradi va o‘ng hujayra tashqarisidagi musiqalarni yaxshiroq o‘zlashtiradi. Bir necha kundan keyin, New York Times jurnali yozdiki, Londan psixologi (Ontario viloyati) Dorin Kumura shuni aniqladiki, musiqiy qobiliyatlar miyadagi o‘ng hujayra bilan boshqariladi.
New York Times gazetasi ma’lumotlardan kelib chiqib maqoladagi fikrini davom ettirib yozdiki, Londonning psixologiya doktori Dorin Kimura hamma qo‘shiqchilar ma’lumotlarni o‘ng miya xujayrasi bilan yaxshi o‘zlashtirishini tasdiqladi. Keyingi maqolasida Angliyaning psixologi Dorin Kimuraning nima uchun mashhur qo‘shiqchilar chapaqayligini tushuntirib berdi.
Biror faoliyatning ayniqsa muvaffaqiyatli, mustaqil va original tarzda bajarilishini taqozo qiladigan qobiliyatlar birikmasi - talant deb ataladi. Ijodiy faoliyatga qobiliyatli bo`lgan kishilarni talantli kishilar jumlasiga kiritish mumkin. Talantlilikni yuqori bosqichi geniallik deb ataladi. Ijtimoiy hayotda, fan, adabiyot, san’at va shu kabi sohalarda prinsipial ravishda yangi bo`lgan biror narsa yaratgan kishilar geniylar deb hisoblanadilar.

Tabiiy anatomik-fiziologik layoqat nishonalari qobiliyatlarning fiziologik asosini tashkil qiladi. Keyinchalik qobiliyatga aylanadigan layoqat nishonalarining majmui - iste’dod deyiladi.