Qiziqarli matematika”

III. Yangi material ustida ishlash:

1. Bo‘linmada bo‘linuvchidagi 1ta kam raqam hoail bo‘ladigan holda yozma bo‘lishning yangi usulini o‘zingiz tushuntirib berishingiz ma’qul. Shundan keyin o‘quvchilar darslikdan (405-mashq) bo‘lish qoidasi bajarilganini, bo‘linmada raqamlar qanday hosil qilganini ko‘rib chiqadilar.

2. O‘quvchilar 406-mashqni 2-3ta misolini mustaqil yechadilar. O‘zaro tekshirish o‘tkaziladi.

3. Yangi ko‘rinishdagi masalalarning yechilishini tushuntirishga qadar siz bolalar bilan kattaliklar orasidagi o‘zaro bog‘lanishlar haqidagi bilimlarni takrorlaganingiz ma’qul: bitta buyumga sarflangan gazlama miqdori, hamma buyumlarga sarflangan gazlamalarning umumiy miqdori.

Agar bitta buyumga sarflanadigan gazlama miqdori va hamma buyumlarga sarflanadigan gazlamalarning umumiy miqdori ma’lum bolsa, nimani topish mumkin? Bitta buyumga

sarflangan gazlama va buyumlar soni ma’lum bo‘lsa-chi?

Bitta buyumga sarflangan gazlama sarfini bilish uchun bu kattaliklardan qanday ikkitasi ma’lum bo‘lishi kerak? Buyumlar miqdorini bilish uchun-chi? Hamma buyumlar sarflanadigan barcha gazlamalar sarfini bilish uchun-chi?

Shundan so‘ng bolalar doskadan quyidagi masala matnini o‘qiydilar: “Ikki to‘p jun gazlamadan 15ta bir xil bolalar kostumi tikildi. Bir to‘pda 16 metr, ikkinchi to‘pda 14 metr gazlama bor. Har qaysi to‘p gazlamadan nechtadan kastm tikilgan?”

Masalani tahlil qilish uchun ikkita miqdor: 16 m gazlama va 14 m gazlama berilganligi aniqlandi, tikilgan kostumlarning umumiy miqdori ma’lum. Har qaysi bo‘lak gazlamadan qanchadan kostum tikilganligini aniqlash talab etiladi.

Masala jadvalga qisqacha yoziladi:
Shunday qilib, masalada nimani bilish talab etilmoqda? (Har qaysi to‘p gazlamadan nechtadan kastum tikishini bilish talab etilmoqda.) Bitta kastumga gazlama sarfi va mavjud hamma gazlama sarfi bo‘yicha kastumlar sonini qanday topish mumkin? (Hamma gazlama miqdorini bitta kastumga ketgan gazlama miqdoriga bo‘lish kerak.) Bizda qanday ma’lumotlar bor. (16 m va 14 m).

Qanday ma’lumot yo‘q? (Bitta kastumga qancha gazlama ketgani ma’lum emas.) Bizda qanday ma’lumotlar bor yoki qanday ma’lumotlarni topa olasiz? (15ta kastum; ularga qancha gazlama ketganini bila olasiz.)

Masalani yechish rejasini qanday tuzish mumkin? Bolalar yechish rejasini(og‘zaki) tuzushadi, siz uni doskaga yozasiz.

a) 15ta kastum qancha gazlama tikilgan?

b) 1ta kastumga necha metr gazlama ketgan?

d) 16m gazlamadan necha kastum tikilgan?

e) 14m gazlamadan necha kastum tikilgan?

Masala tushuntirishlar bilan, har qaysi amalni alohida yozib yechiladi.

1) 16+14=30(m) – mavjud gazlama;

2) 30:15=2(m) – bitta kastumga gazlama sarfi;

3) 16:2=8 (kastum) – 16m gazlamadan tikilgan kastumlar soni

4) 14:2=7 (kastum) – 14m gazlamadan tikilgan kastumlar soni

Tekshirish: 8+7=15 (kastum)

Javob: 16 m dan 8ta kastum, 14 m dan 7ta kastum tikilgan.

Uchinchi va to‘rtinchi amallarni tushuntirish chog‘ida siz bunday deyishingiz maqsadga muofiq: bitta kastumga 2m gazlama ketadi. 16m da 2m dan nechta borligini aniqlaymiz. 2m dan nechta bo‘lsa, shuncha kastum tikilgan bo‘ladi.

4. 407-mashq doskada va daftarlarda yechiladi. Bolalar masalani o‘qiydilar va unda berilgan kattaliklarni aytadilar. Jadval tuzadilar:

Masala (tahlildan so‘ng) bunday reja bo‘yicha yechiladi:

1) To‘langan pul qancha? 120+96=216 (so‘m)

2) 1ta sharning bahosi qancha? 216:9=24 (so‘m)

3) Nasiba qancha shar sotib olgan? 120:24=5 (ta)

4) Malika qancha shar sotib olgan? 96:24=4 (ta)

Tekshirish:5+4=9 (shar)

Javob: 5ta shar ; 4ta shar

3- va 4- amallarni bajarishda siz bolalarga bu amallar natijalarini topishda yordam berishingiz o‘rinli bo‘ladi. (120:24. 120 hosil bo‘lishi uchun 24ni nechaga ko‘paytirish kerak?24*5=120. Demak, 120;24=5.)