Qishloq xo`jaligi korxonalari faoliyatini rejalashtirish tizimi rejalashtirishning asosiy tamoyillari va usullari

Bir butun (yaxlit, bo‘linmas) asarlar sifatida atlaslarning xususiyatlari
Atlasning sifati, awalo, uning tolliqligi, mukammaltigi va ichki bir bulunligi bilan belgiianadi. Atlas maqsadi (vazifasi) va o‘ylab qtvyilgan asosiy mazmunidan (g‘oyasidan) kelib chiqqan holda unda barcha savol va mavzular kerakli va yetarli darajada yoritilgan bo‘lsa to‘liq atlas hisoblanadi. Misol uchun «Dunyoning tabiiy geografik atlasi»ni oladigan bo‘lsak, u atlas, birinchidan, sayyoraning barcha tabiiy geografik kartalarini o‘z ichiga olgan va ikkinchidan, geografik muhitning barcha asosiy komponentlarini o‘zida tavsiflagan bo‘iishi lozim. Atlasning mukammalligi deb, mavzular sonini ko‘paytirishga intilish kartalar soni ortishiga yoki atlas belgilangan hajmida kartalaming masshtabini qisqartirishga olib keladi. Shu bilan birga ayrim mamlakatlarning kartalari va ayrim mavzular yirik masshtablarni talab etishi mumkin. Ushbu qarama-qarshilikdan chiqish yo‘Jini topish uchun haqiqatan ham zarur mavzular qat’iy ravishda tanlab olinishi va unchalik muhim ahamiyati bo‘!maganlari tushirib qoldirilishi hamda bitta kartada mavzular maqsadga muvofiq birlashtirilishi, minimal va shu bilan kerakli masshtablar tanlanishi lozim. Atlasning ichki bir butunligi uning tarkibiga kiradigan kartalami o‘zaro bir-birini to‘ldirishini, bir-biriga muvofiqligini va taqqoslash qulayligini nazarda tutadi. Atlaslarga qo‘yiladigan asosiy talablar quyidagilar bo'lishi kerak: — atlas kartalarida ishlatiladigan proyeksiyalar imkoni boricha bir xilda bo‘lishiga, juda boMmaganda kam o'zgaruvchan bo‘!ishiga erishish; — karta masshtablari bir xilda bo'lishiga harakat qilish kerak yoki kam farq qiluvchi bo‘lib, juft sonlar bo'lishiga erishish talab etiladi; — kartada foydalaniladigan kartografik asos bir xil bo‘lishi zarur; — atlas kartalarida analitik, kompleks va sintetik kartalar orasida balans bo'lishiga erishish kerak; — kartalar legendasi, shkalalar (pog‘onalar) va ularning gradatsiyalari o‘zaro bog‘langan bo‘lib, bir-birini toMdirishi kerak; — iloji boricha kartalarda bir darajali generalizatsiya ishlatilishi zarur; — kartalar har xil mavzuda bo‘lishiga qaramasdan o‘zaro bog‘langan bo‘lishi va chegaralar bir bo‘lishi shart; karta tuzishda foydalaniladigan hamma statistik ma’Iumotlarm bir xil vaqtga keltirish kerak; — atlas kartalari bir xil jihozlanib yaxshi dizayn asosida ishlanishi zarur. Albatta, bu talablaming hammasmi bajarish qiyin, lekin uni imkoni boricha bajarishga erishmoq zarur. Kartalaming mashtablari, ayniqsa, kesmalarni (vrezkalami) tanlashda uning mazmumga mos bo'lishi zarur. Kartada ko‘plab bo‘sh joylar paydo bo‘lib qoladi, kartograf buni yoddan chiqarmasligi kerak. Atlasga zarur bo‘Igan kartalargina ro‘yxatga kiritish kerak, chunki atlasning hajmi haddan tashqari kattalashib, narxi qimmat va foydalanishini qiyinlashtirib qo'yishi mumkin. Atlas tuzish juda mashaqqatli ish, bu bir necha yillar davom etadi. Shu vaqt ichida olingan ma’lumotlar eskirib qolishiga yo‘l qo'ymaslik zarur. Shu bilan birga atlas kartalarini tuzishda faqat kartografgina qatnashmasdan malakali turh soha mutaxassilari bilan hamkorlikda ishlashga to‘g‘ri keladi. Atlasning maqsadi (vazifasi) uning asosiy mazmunini, strukturasini va hajmini belgilaydi. Ko‘p atlaslar, ayniqsa mavzuli va kompleks atlaslar o‘z ichiga matnlami, jadvallarni va zarur spravochnik-statistik ma'lumotlami oladi. Zarur obyektlarni topishni engillashtirish uchun atlaslarga geografik nomlar ko‘rsatkichi ilova qilingan bo‘ladi.