Qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar

Birinchi sharti oxirgi zarurat holati xavf manbaining vujudga kelishi bilan namoyon bo‘ladi. Xavf manbai turli xil voqealar bo‘lishi mumkin. Ularga inson tomonidan sodir etilgan harakatlar, tabiiy ofat (zilzila, suv bosishi, yong‘in va hokazolar), hayvonlarning (qutirgan itning, ho‘kizning) odamlarning hayoti va sog‘lig‘iga tahdid solishi mumkin bo‘lgan agressiv harakatlari kiradi. Turli xil nosoz mexanizm va qurilmalar ham xavf manbai bo‘lishi mumkin.

Tahdid solishi mumkin bo‘lgan xavf manbalarining to‘la ro‘yxatini tasavvur qilib bo‘lmaydi. Shuning uchun jinoyat qonuni bilan qo‘riqlanadigan ijtimoiy munosabatlarga xavf tug‘diruvchi barcha hodisalar, voqealar, harakatlar oxirgi zarurat holatini keltirib chiqaruvchi manbalar hisoblanadi.

Xavf manbai shaxsning xulq-atvori bo‘lgan taqdirda tergov va sud organlari sodir etilgan qilmishning subyektiv tomoniga e’tibor berishlari kerak. Agar shaxsning qilmishi bir necha xatti-harakatdan iborat bo‘lsa, uning dastlabki va keyingi qilmishlaridagi maqsad hisobga olinishi kerak. Shaxs dastlabki xatti-harakatini qasddan sodir etib, keyinchalik vujudga kelgan ijtimoiy xavfli oqibatni bartaraf etish maqsadida yana bir ijtimoiy xavfli qilmish sodir etsa, uning so‘nggi qilmishi oxirgi zarurat holatida sodir qilingan deb topilishi kerak. Masalan, shaxs boshqa bir shaxsga og‘ir tan jarohati yetkazib, keyin-chalik esa uning hayotini qutqarib qolish uchun avtomashinani olib qochsa, shaxsning keyingi qilmishi oxirgi zarurat deb kvalifikatsiya qilinib, jinoiy javobgarlikka tortilmaydi.