Qdu tabiatshunoslik va geografiya fakulteti biologiya yo’nalishi 1-kurs 11-guruh talabasi

Qon kasalliklari

, qon sis temasi kasalliklari 

— periferik qon va qon yaratuvchi aʼzolarning 

shikastlanishi bilan kechadigan kasalliklar guruhi. Q.k.ning kelib chiqish sabablari va 

belgilari xilma-xil, lekin ularning hammasida ham qon hujayralarining ishlanib chiqishi, 

funksiyalari, organizmda taqsimlanishi va b. koʻrsatkichlari buziladi. Bu oʻzgarishlar qon 

yaratilishini idora etadigan nerv-

endokrin sistema funksiyasi hamda boshqa aʼzolar 

(meʼda, jigar) faoliyatiga, organizmning irsiy xususiyatlarini belgilovchi gen apparatiga 

bogʻliq. Q.k.ga olib keladigan jarayonlar mexanizmi murakkab va xilmaxilligi sababli Q.k.ni 

shartli ravishda patogenetik xususiyatlari va klinik belgilariga qarab leykozlar, 

kamqonliklar va koagulopatiyalarga ajratiladi. asosan, qizil qon sistemasi kasalliklari, oq 

qon sistemasi kasalliklari, trombotsitlar (qon plastinkalari)ning kasalliklari tafovut qilinadi. 

Bularning kelib chiqishida qon sistemasida roʻy beradigan aplastik, giperplastik 

oʻzgarishlar va qon yara-tilishining buzilishiga olib keladigan boshqa patologik 

jarayonlarning ahamiyati katta.

Qizil qon sistemasi kasalliklari. Bunga qizil qon shaklli elementlari 

— eritrotsitlar 

kamayishi bilan kechadigan turli xil anemiyalar, ularning ortiqcha ishlanib chiqishi bilan 

ifodalanadigan eritremiyalar, oq qon sistemasi kasalliklariga turli xil leykozlar, koʻp sonli 

miyeloma 

www.arxiv.uz

---

Trombotsitlar kasalliklari koʻmikda megakariotsit hujayralar yoki trombotsitlar faoliyatining 

susayishi bilan bogʻliq ravishda paydo boʻladi. Bularga idiopatik trombotsitopenik purpura, 

Glansman xastaligi kiradi. Q.k. birbiridan farq qilsa ham, lekin maʼlum bir qonuniyat bilan 

avj olib borib, organizmdagi talaygina aʼzolar faoliyatining izdan chiqishiga sabab boʻladi.

Q.k. turi, xususiyatlari va avj olish darajasiga qarab davo qilinadi.

Qk.ning kelib chiqish sabablari va avj olish mexanizmlarini oʻrganish, davolash chora-

usullarini ishlab chiqish masalalari bilan gematologiya shugʻullanadi

www.arxiv.uz

---

Anemiya nima?

Anemiya yoki kamqonlik atamasi ostida 

qon hajmining birligida qizil qon 

pigmentining (gemoglobin) yoki qizil qon 

tanachalarining (eritrositlar) yetishmasligi 

tushuniladi. Anemiya quyidagi sabablarga 

ega bo'lishi mumkin: o'tkir yoki surunkali 

qon yo'qotish (yara, operasiya, oshqozon-

ichak sohasida qon yo'qotish); qon 

hujayralarining tez nobud bo'lishi yoki 

eritrositlar hayotining davomiyligining 

qisqarishi; bir xil, balanslashtirilmagan 

oziqlanish, qon uchun foydali bo'lgan 

elementlarning tanqisligi (oqsil, temir, 

foliy kislotasi, B12 vitamini, mis); ichakda 

muhim elementlarning so'rilishining 

buzilishi (surunkali oshqozon-ichak 

kasalliklari tufayli

www.arxiv.uz

---

). Eng keng tarqalgan anemiyaning turidan biri bu - temir 

moddasining tanqisligidir. Uning oziq-ovqatlardagi yetishmovchiligi 

uning organizmdagi defisitga olib keladi. Qon tizimi yetarli darajada 

temir moddasini qabul qilmasa, u o'z navbatida gemoglobinning 

yetarli miqdorini ham ishlab chiqara olmaydi. Oqibatda esa eritrositlar 

unga yetarli darajada qoniqmasdan, organizm yetarli miqdorda 

kislorodga erishmaydi.

Anemiyada bolaning terisi rangsiz, oq bo'lib, bolaning tirnoqlari 

ostida, lablari va ko'zning shilliq qatlamining shunday rangda bo'lishi 

kuzatiladi. Agarda ushbu holatda bola o'zini toliqqan, e'tiborning 

susayishi, holsizlik hamda ishtahaning pasayishi qo'shilsa albatta 

vrachga murojaat eting. Anemiya faqat qon taxlilidan so'ng aniq 

belgilanadi. Muhim: aksariyat bolalar rangsiz yuz va toliqqan 

ko'rinishda bo'lsalar ham, kamqonlik kasalligidan aziyat chekmaydilar.

www.arxiv.uz

---

.

Bolalarda anemiya toliqish, rangsizlik, ishtahaning yo'qolishi, bosh 

og'riqlari, teri quruqligi, tirnoq va sochlarning sinuvchanligi, og'iz 

burchaklaridagi yoriqlar va turli yuqumli kasalliklarga tez chalinishlari 

bilan namoyon bo'lishi mumkin. Kasallikning og'ir shakllarida qiyin nafas 

olish, bosh aylanish, tez yurak urishi, shilliq qatlamlarning o'zgarishi 

(silliq malina rangidagi til, ta'm, hid sezishning o'zgarishi, yutishning 

murakkablashishi), shu bilan birga jigar va taloqning shishishi ham 

kuzatiladi.

Agarda emizikli bola rangsiz, holsiz, ishtahasining bo'g'ilganligi, 

rivojlanishning sustligi va yuqiumli kasalliklarga tez chalinishi kuzatilsa -

bu kamqonlikning belgilaridan biri bo'lishi mumkin.

Simptomlar

• Rangsiz lablar va tirnoqlar.

• Rangsiz ko'zlar.

• Toliqish.

• Nafasning bo'g'ilishi

• Ishtahaning yo'qligi

• Tez yurak urishi

Kasallik qanday kechadi?

www.arxiv.uz

---

www.arxiv.uz

---

www.arxiv.uz

---

Anemiyani shubha qilsangiz albatta bolani vrach nazoratidan 

o'tkazing. Anemiya boshqa kasallikning simptomi bo'lishi mumkin. 

Qonning taxliliga muvofiq vrach chindan ham bolangizda anemiya 

mavjudiligi haqida to'liq axborotni beradi. Ayrim hollarda 

kasalxonada yanada chuqurroq tekshirish amalga oshirilishi mumkin. 

Agarda anemiya temir moddasining yetishmovchiligi natijasida 

vujudga kelgan bo'lsa, u holda vrach temir moddasi mavjud tomchi, 

sok yoki tabletka ko'rinishidagi dori vositalarini yozib beradi. 

Muddatdan ilgari tug'ilgan bolalarda yoki bola faqat ona suti bilan 

oziqlansa, profilaktik usul bilan temir moddali tomchilarni qabuli 

yordamida anemiyaning oldini olish mumkin.

Uy muhitidagi yordam

Bolaga temir moddasi mavjud mahsulotlarni bering. Bu - baliq, 

potroxa, tuxum sarig'i. To'q yashil bargli sabzavotlar va yong'oq ham 

temir moddasiga boydir.

S vitamining qabuli ham temir moddasining yaxshi so'rilishiga sabab 

bo'ladi.

www.arxiv.uz

---

Davolanish

Agar bolangizda anemiya mavjud 

deb hisoblansangiz uni albatta 

vrach nazoratidan o'tkazing. 

Faqat qon taxlili yordamida 

anemiya boshqa kasallik 

simptomimi yoki uning bir turimi -

buni aniq holda vrach yordamida 

bilib olasiz.

Bolaga turli xil oziq-ovqatni taklif 

eting. 

www.arxiv.uz

---

U temir moddasiga boy bo'lsin: go'sht, tuxum, boshoqli 

non, suli yormasi, sabzavotlar, mevalar bering. Chunki bir 

xil tusdagi mahsulot va taomlar ham bola organizmida 

temir moddasining tanqisligiga olib kelishi mumkin. 

Ovqatdan so'ng tortiq etiladigan C vitaminiga boy turli 

mevali soklar temirning yaxshi so'rilishiga olib keladi.

Anemiyani maxsus parhezga amal qilgan holda davolay 

olmaysiz. Shu sababli vrach temir moddasi mavjud dori 

vositalarini yozib beradi. Ularni iloji bo'lsa ertalab 

nahorga bersangiz, ta'sir etish kuchini oshiradi. Yomon 

hazm etish yoki temir moddasining yetarli darajada 

ichaklarda so'rilmaslik holatlarida preparat in'eksiya 

ko'rinishida belgilanadi.

Barcha dori vositalari singari ushbu dorilar ham bola qo'li 

etmaydigan joyda saqlanishi lozim. Katta hajmdagi temir 

moddasining qabuli bola organizmining zaharlanishiga 

olib keladi. Ushbu dori-darmonlardan bola axlatining 

rangi to'q tusga ega bo'ladi

.

www.arxiv.uz

---

www.arxiv.uz

---

www.arxiv.uz

---

. 

Temir yetish-masligiga aloqador A.ning oldini 

olish va davolashda qon yo‘qotish ehtimoli 

bo‘lgan manbalarni o‘z vaqtida aniqlash va 

ularni bartaraf etish, homilador bo‘lish va 

tug‘ishni ma’lum darajada re-jalashtirishga 

erishish, bekamu ko‘st ovqatlanishga rioya qilish 

lozim.Vitamin V12 yoki folat kislota 

yetishmasligi oqibatida kelib chiqadigan A. 

ancha kam uchraydi. A.ning bu xilida o‘ziga xos 

alomatlar: til achishishi, ka-sallik o‘tkazib 

yuborilganda nerv siste-masining zararlanish 

(funikulyar miye-loz) belgilari kuzatiladi. Bu xil 

A.ning oldini olish uchun me’da-ichak yo‘lining 

surunkali kasalliklari, ayniqsa ich ketishi b-n 

o‘tadigan kasalliklarni o‘z vaqtida aniqlab 

davolash juda muhim. Gijja tarqalgan joylarda 

ulardan za-rarlanishning oldini olish choralarini 

ko‘rish zarur, kasallik paydo bo‘lganda esa o‘z 

vaqnida davo qilish lozim. 

www.arxiv.uz

---

www.arxiv.uz

---

Document Outline

• Buxoro davlat universiteti Agranomiya va biatexnalogiya fakultet bialogiya yonaliwi talabasi
• Gemoglobinga oid patofiziologiya
• Slide 3 
• Slide 4 
• Slide 5 
• Slide 6 
• Slide 7 
• Slide 8 
• Slide 9 
• Slide 10 
• Slide 11 
• Slide 12 
• Slide 13 
• Slide 14 
• Slide 15 
• Slide 16 
• Slide 17 
• Slide 18 
• Slide 19 
• Slide 20 
• Slide 21 
• Slide 22 
• Slide 23