Qazoqova dilnoza vali qizi 2-sinf o’quvchilarida milliy qadriyatlarni tarbiyalashda xalq og’zaki ijodining ahamiyati” r e j a: kirish

2 –guruh : “Ilm olish –nina bilan quduq qazish”.
Shu tariqa bahri-bayt davom etadi. To’xtab qolgan guruh mag’lub bo’ladi.Guruhlarning to’plagan ballari aniqlanadi va g’olib guruh rag’batlantiriladi.
Ushbu tadbirdan shunday xulosaga kelish mumkinki, o’quvchilar xalq og’zaki ijodi namunalari haqida bilimga ega bo’ladilar. Tadbir orqali o’quvchilarda ilmga chanqoqlik va qiziqish yanada mustahkamlansa ajab emas.
Ikkinchi bobning birinchi fasli xulosasida aytish mumkinki, bugungi kunda ta’lim-tarbiya jarayonida ta’limning turli o`itish metodlaridan unumli foydalanish muhim ahamiyatga ega. Shu bois ham ta’lim jarayonida muammoli o`qitish texnologiyasiga asoslangan o`qitish metodlari qo`llanib kelinmoda.¹⁶ Ayni paytda har qanday o`quv maskanlarida muammoli o`q itish texnologiyasi samarador hisoblanadi. Jumladan, boshlang`ich sinflarda noan’anaviy darslar va axloiy-ta’limiy tadbirlarda xalq maqollaridan foydalanish jarayonida axloqiy tarbiya berishda bir necha xil interfaol usullardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Chunki interfaol usullar darsda muammoli vaziyatni vujudga keltiradi. O`quvchilarni topqirlikka, mustaqil fikrlashga undaydi. O`quvchilarda bilim olishga, tengqurlaridan ortda qolmaslikka intilish hissi kuchayadi. Dars jarayonida jo`shqin vaziyat vujudga keladi. Eng muhimi bolalardagi iqtidor, salohiyat, maqsadga intiluvchanlik yuzaga chiqadi va mukammallashib boradi.

II.2. O’quvchilar fikrlash jarayonini shakllantirishda xalq topishmoq va tez aytishlaridan foydalanish

O`quv jarayonida ertaklar bilan bir qatorda topishmoq, tez aytishlardan keng foydalaniladi. Boshlang`ich sinf darsliklarida bir necha mavzularga oid, predmetlarga oid maqollar, topishmoq va tez aytishlar berilgan. Bular, albatta, o`quvchilarning mantiqiy tafakkurini rivojlantiradi.

Mantiqiy tafakkurni o`stirishda topishmoqlarga javob topish matematik masala, misol yechish bilan teng kuchga ega. Ba’zi o`quvchilar topishmoqlarga javob topishni ermak deb biladilar. Afsus, bunday o`ylashlari noto`g`ri. Chunki har bir topishmoq aytilganda o`quvchi aqlni ishga soladi, o`ylaydi, fikrlaydi.
Topishmoqlarni o`quvchilar solishtirish va qiyoslash yo`li bilan javobini topishga intiladilar. Topishmoq matnini o`qish orqali o`quvchilar avvalo, topishmoq janriga xos xususiyatlari o`rganadilar, to`g`ri o`qish malakasini egallab beradilar.
Topishmoq javobini topishda yashirin berilgan belgi, predmet, voqea-xodisalarga asosiy e’tiborini qaratadi. o`qituvchi, topishmoqni o`qiyotganda uni doskaga yozib qo`yadi yoki topishoq yozilgan kartonni doskaga ilib qo`yadi. Topishmoqni mazmunini tushuntirib bo`lingach, uni o`quvchilar daftariga ko`chirib oladilar. o`quvchilar topishmoqning javobini topgach, uning to`g`rimi yoki noto`g`rimiekanligini topishmoq mazmunidan va qo`shma ma’lumotlardan bilib oladilar. Topishmoqqa javob topish o`quvchini tetiklashtiradi, dam beradi. Ba’zi bir o`qish darslarini kuzatganimizda, juda ham zerikarli, o`quvchilar darsda zo`raki o`tirib o`qituvchi tushuntirayotganda mavzuni tinglayotganliklarining guvohi bo`laman.
Shunday paytda, ya’ni o`quvchilarda zerikish, toliqishni sezganda “Topishmoq topish” o`yini o`tkazilsa, o`quvchilar tetiklashib, darsga qiziqishlari ortadi, hamda ular madaniy hordiq ham oladilar. Topishmoqlar 1-4 sinflarning savod o`rgatish, imlo va nutq o`stirishga doir darslarida o`rganiladi. Asosan, o`quvchilar 1-4 sinflarning o`qish va nutq o`stirish darslarida topishmoqlarni og`zaki aytish bilan o`z nutqlarini boyitadilar.