Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

 

---

13 
Ona tili o`qitishning samarali tashkil etish 
vositalari
Bugungi kunda uzluksiz ta’lim asosida o`qitish
yo`lga qo`yilgan ekan, 
bu sohada har bir o`qituvchidan fidoyi, o`z kasbiga sadoqatli va izlanuvchan, 
tashabbuskor bo`lish talab etiladi. Jumladan, ona tili o`qituvchilariga ham bu 
sohada bir qancha talablar qo`yiladi. Chunonchi, “Ona tili millat ruhidir. O`z 
tilini yo`qotgan har qanday millat o`zligidan judo bo`lishi muqarrar” - deydi 
Prezidentimiz I.A.Karimov. DTS, yangi dastur va darsliklarning konseptual 
asoslarida esa “Ona tili milliy ma’naviyat va mafkura, milliy ruh, madaniyat va 
qadriyatlarning ulkan xazinasi. Ona tili –millat tafakkurining shakllantiruvchi, 
rivojlantiruvchi va ifodalovchi eng asosiy vosita”, “Ona tilini o`qitishdan 
maqsad ta’lim oluvchilarda mustaqil ijodiy tafakkur qobiliyatini rivojlantirish, 
ijodiy fikr mahsulotini nutq sharoitiga mos ravishda to`g`ri va ravon bayon 
qilish ko`nikmalarini shakllantirishdir”, - deyilgan.
O`quv dasturi tegishli DTS hamda o`quv rejasiga tayanib yuzaga 
kelinadigan muhim davlat hujjatidir. U DTSni amalga oshirishda tayanch manba 
hisoblanadi. Butun o`quv jarayoni ana shu davlat xujjatiga tayangan holda 
tashkil etiladi. Ona tili ta’limining maqsadi, vazifalari va mazmunini 
muayyanlashtiradi.
O`qituvchi Davlat talablarini, shu jumladan, Davlat ta’lim standarti 
(DTS)ni ta’lim jarayoni oldida qo`yilgan dolzarb masalalardan biri ekanligini 
anglamog`i shartdir. Shundan kelib chiqqan holda ona tili ta’limi oldida ijtimoiy 
jihatdan mukammal shakllangan, mustaqil fikrlay oladigan, nutq va muloqot 
madaniyati rivojlangan savodxon shaxsni kamol toptirish maqsadi qo`yiladi. 
DTS orqali o`quvchilar ona tilidan grammatikaga oid o`zlashtiradigan 
bilimlarga, nutqni o`stirish tamoillariga ega qilinadi. Shu maqsaddan kelib 
chiqqan holda ona tili ta’limining mazmuni belgilanadi. O`quvchilarnig fikrlash 
salohiyati, aqliy rivojlanishi, mantiqiy tafakkurini oshirish, o`z-o`zini, moddiy 
borliqni tilning ifoda vositalari yordamida anglashga hamda o`z fikri va his-
tuyg`ularini ona tilining keng imkoniyatlari doirasida bayon eta olishini 
ta’minlash vazifasini hal etishga yo`naltiradi. 

---

14 
O`qituvchi DTS, ona tili va adabiyot dasturi va kitob haqida keng 
tushunchaga ega bo`lish talabini bajarishi kerak. Shundan kelib chiqqan holda 
ona tili ta’limi yuzasidan fikr-mulohazalarimizni berishni lozim topdik: 
modernizasiya qilingan DTS, ona tili dasturi va darsligi bir-biriga muqobilligi 
bilan o`qituvchilarimizga anchagina yengilliklar beradi. Darsliklarimiz 
mukammalligi, kommunikativ modelga asoslanganligi bilan oldingilaridan
farqlanadi. Bu esa ta’lim mazmunining ijtimoiy talab taqozo qilgan majburiy
hajmini hamda o`quvchilarning yosh va taraqqiyot darajasi, ehtiyoj va 
imkoniyatlarini hisobga olgan holda tanlanadigan o`quv yuklamalarining 
hajmini, umumiy o`rta ta’lim maktablari bitiruvchilarining bilim, ko`nikma va 
malakalariga qo`yiladigan minimal talablarni belgilab berganligi bilan alohida 
ahamiyat kasb etadi. 
O`quv dasturi
- fanning maqsadidan o`quv rejasi bo`yicha ajratilgan soat 
va bilim hajmi, bilim tizimi mavjud jamiyatning g`oyaviy-siyosiy yo`nalishini 
o`zida aks ettiradigan davlat hujjatidir.