Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

O`QUVCHI NUTQ BOYLIGINI OSHIRISHDA PEDAGOGIK
 TEXNOLOGIYALARNING O`RNI
Prezidentimiz I.Karimov tomonidan asos solingan o`zbek modelini 
muvaffaqiyatli amalga oshirishning ustuvorligini ta’minlash asosiy maqsad sari 
intiluvchi kuch - yangi yosh avlodni fikrlashga da’vat etish, erkin shaxsni 
2
Мусақулов А. Ўзбек халқ лирикаси. -Тошкент, 1995, 97-бет. 
3
Севортян Э.В. Этимологический словарь тюркских языков. -Москва, 1978, стр.42.

---

164 
mukammallik ruhida tarbiyalash, ularga fan asoslarini puxta egallashlariga 
shart-sharoit yaratish hozirgi paytdagi eng dolzarb masalalardan biridir. Bu 
masalalarni hal etishda ona tili darslarining ahamiyati beqiyosdir. Yosh avlodni 
ma’naviy-ahloqiy, barkamol inson sifatida tarbiyalashda xalqimizning boy 
milliy, madaniy-tarixiy an’analari hamda pedagogika, psixologiya fanlarining 
so`nggi yutuqlariga asoslanadi va bu sifatlar esa ona tili darslari vositasida 
o`quvchilarning ong shuuriga yetkaziladi. 
O`quvchilarning ijodiy tafakkur qilish faoliyatini oshirish, ularni 
vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, milliy g`urur hissini singdirish ona tili 
darslarining asosiy vazifasi hisoblanadi. Chunki, yosh avlodning ma’naviy, 
mustaqil kamoloti ko`p jihatdan nutq boyligini oshirish bilan bog`liqdir. Nutq 
boyligini oshirishda, mustaqil va keng qamrovli fikr yuritishlarida ona tili 
darslarining ahamiyati haqida fikr yuritildi.
Umumiy o`rta ta’lim maktablari ona tili 5-sinfda “leksikologiya bo`limi 
bo`yicha mustahkamlash” mavzusiga 2 soat vaqt ajratilgan. ushbu mavzuni 
tashkil etishda turli pedagogik texnologiyalardan foydalanish mumkin. 
Jumladan, 
“Aqliy hujum” metodi
asosida o`quvchilarning atamalar, olinma 
so`zlar va shevaga oid so`zlar mavzulari bo`yicha bilimlarini sinash. 
Savollar: 
Atamalar deb nimaga aytiladi? – ma’lum bir fan yoki kasb-hunar doirasida 
aniq bir ma’noni ifodalash uchun qo`llaniladigan so`zlar atamalar deyiladi. 
Atamalar qanday turlarga bo`linadi? – atamalar qo`llanilishiga ko`ra ilmiy 
va kasbiy atamalarga bo`linadi. 
Qanday so`zlar ilmiy atamalar hisoblanadi? – ma’lum bir fan doirasida 
qo`llaniladigan atamalar ilmiy atamalar hisoblanadi. 
Kasbiy atamalar deb nimalarga aytiladi? – ma’lum kasb-hunar doirasida 
aniq bir ma’noni ifodalash uchun qo`llaniladigan so`zlarga kasbiy atamalar 
deyiladi 
Shevaga xos so`zlarga ta’rif bering. – bir tilning faqat ma’lum hududiga 
xos bo`lib, boshqa joylarda o`zgacha nom bilan yuritiladigan so`zlar shevaga 
xos so`zlar hisoblanadi. 

---

165 
Qanday so`zlar olinma so`zlar hisoblanadi? – boshqa tillardan o`zbek tiliga 
kirib o`zlashib qolgan so`zlarga olinma so`zlar deyiladi.