Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti “Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyachisi” yo’nalishi 30-guruh tinglovchisi

2.3 Oila va jamoatchilik ishtiroki , oila bilan o‘zaro munosabat shakllari.

“Ilk qadam” maktabgacha ta’lim tashkilotlarining davlat o‘quv dasturining majbu-riy qismi oilani ta’lim va tarbiyaga jalb qilishdir. Ba’zida pedagoglar, shunchaki ota-onalarni yig‘ilishlarga, tadbirlarga va tantanalarga taklif qilish bilan oi-lalar ishtiroki ta’minlangan deb o‘ylashadi. Biroq oila va jamoatchilik ishtiroki shunchaki maktabgacha faoliyatda qatnashishdan ko‘proq narsani anglatadi. Bu hissiy va jismoniy faollikning yuqori darajasini va maktabgacha yoshdagi tashkilotda ish-tirok etish uchun keng imkoniyatlarni tanlashni nazarda tutadi. Oila jamiyatning ki-chik bo‘g‘inidir. SHuning uchun ham “Oila va jamoatchilik ishtiroki” atamasi ota-ona-lar ishtirokidan ham kengroqdir, chunki u boshqa oila a’zolari va jamoatchilik a’zolarining ahamiyatini tan oladi.

So‘nggi 25 yil ichida olib borilgan tadqiqotlar bolalarning ta’lim olishida oila va jamoatchilikning ahamiyati yuqori ekanligi, shuningdek, maktabgacha yoshdagi davr ularni ta’limga jalb qilish uchun juda samarali vaqt ekanligidan dalolat bera-di. Ushbu yutuqlar quyidagilarda namoyon bo‘ladi: rivojlanish va o‘quv natijalarini yaxshilash; bolalarni MTT bilan qamrab olinish darajasini oshirish; hissiy faro-vonlik; o‘z oilasi va yashaydigan jamiyat yutuqlaridan katta g‘urur tuyg‘usi.

Oilaviy yutuqlar bolaning rivojlanishi, qiziqishlari, kuchli tomonlarini va ehtiyojlari haqida ko‘proq bilib olishni ta’minlaydi. SHuningdek, ular uyda o‘z far-zandlariga qanday yordam berish bo‘yicha ma’lumotga va bolaning ta’lim olishida yordam berish qobiliyatiga ega bo‘ladilar. Ular pedagoglarga nisbatan ijobiy muno-sabatda bo‘lib, maktabgacha tarbiya tashkilotlari tarbiyachilari, so‘ngra farzandlari qatnashadigan maktab o‘qituvchilarini qo‘llab-quvvatlashga intilishadi.

Har bir barkamol ta’lim-tarbiya egasi bo‘lib etishgan bola jamiyatning ulkan yutug‘idir. Jamoa a’zolari uchun ushbu yutuqlar bola kelajakda jamiyatning rivoj-lanishi va ijtimoiy birligini shakllantirishga hissa qo‘shishi mumkinligini an-glatadi. Biz pedagoglar o‘zimiz guruhlarimizda ta’lim-tarbiya berayotgan bolalar haqida to‘liq ma’lumot olishdan ko‘proq foyda olamiz, ishimizda ko‘proq qo‘llab-quvvatlanamiz va o‘z guruhlarimizdagi bolalar uchun ko‘proq narsalarni taqdim qilish imkoniga ega bo‘lamiz.

Biz oilalar bilan birgalikda o‘zimizning ishtirokimizning ahamiyatini yodda tuti-shimiz kerak. Oila va jamoatchilik ishtirokini hammaga mazmunli qilish uchun barcha sa’y-harakatlarni amalga oshirishimiz kerak.Oila bilan o‘zaro munosabat shakllari Ota-onalar va maktabgacha ta’lim tashkilotlarining o‘zaro hamkorligi kamdan-kam hollarda darhol yuzaga keladi. Bu sabr-toqatni, tanlangan maqsadga qat’iy rioya qilishni va ota-onalar bilan hamkorlik qilishning yangi usullarini doimiy ra-vishda izlashni talab qiladigan uzoq jarayon, uzoq davom etadigan mashaqqatli mehnatdir.

Ota-onalar va tarbiyachilarning o‘zaro hamkorligi va bir-biri bilan ma’lumot al-mashish uchun imkoniyat yaratadigan faoliyatning turli shakllari va usullari mavjud:

● umumiy va guruh ota-onalar yig‘ilishlari;

● ota-onalar ishtirokidagi mashg‘ulotlar;

tashrif kunlari;

● ota-onalar qo‘mitasi bilan ishlash;

● mavzularni rivojlantirish muhitini birgalikda yaratish;

● fotoko‘rgazmalarni birgalikda yaratish;

● ochiq eshik kunlari;

● seminarlar;

● amaliy mashg‘ulotlar;

● birgalikdagi ekskursiyalar;

● ta’tilga tayyorgarlik ko‘rish va uni o‘tkazishda ota-onalarning ishti-roki;

● mashg‘ulotlar;

● ota-onalar bilan o‘tkazilgan bolalar asarlarining ko‘rgazmalari;

● konferensiyalar;

● davra suhbatlari va boshqalar.

Oila bilan ishlashning turli shakllaridan foydalanish ota-onalarning maktabgacha tarbiya tashkilotiga joylashishi va ishonchini uyg‘otishga imkon beradi.

MTT mutaxassislari oila bilan an’anaviy o‘zaro munosabatlarning pedagogik im-koniyatlaridan to‘liq foydalanishga harakat qilmoqdalar va ota-onalar va umuman mahalliy jamoatchilik bilan hamkorlikning yangi shakllarini izlamoqdalar.

Pedagog bu yoki boshqa ish turini rejalashtirayotganda har doim zamonaviy ota-ona-lar, shuningdek, doimiy izlanish, o‘z-o‘zini rivojlantirish va hamkorlikka tayyor bo‘lgan zamonaviy odamlar haqidagi fikrlardan kelib chiqishi kerak. SHuni hisobga olib, o‘zaro ta’sir shakllariga quyidagi talablarni tanlashingiz mumkin:

● o‘ziga xoslik;

● talab;

● interaktivlik.

Oila va jamoatchilik bilan o‘zaro hamkorlik shakli quyidagi guruhlarga ajratila-di.

I –GURUHLI:ota-onalar yig‘ilishi, guruhli maslahatlar, konferensiyalar.

Guruhli ota-onalar yig‘ilishi – bu shuningdek, tarbiyachilarning ota-onalar jamoasi bilan hamkorlikning ta’sirchan shakli, ularning bolalarni tarbiyalashdagi vazifa-lari, mazmuni va metodlari bilan tashkiliy tanishishlari shaklidir.

Ota-onalar bilan hamkorlikning eng samarali shakllaridan bo‘lib ota-onalarning istak-xohishlarini inobatga olish bilan turli xil mavzularda tashkil etiladigan mavzuli ota-onalar yig‘ilishi sanalishi mumkin. Masalan, “Mana, biz yana bir yoshga o‘sdik”, bu erda bolalarning rivojlanishidagi yoshga doir xususiyatlar, tarbiyalash-dagi vazifalar, berilgan yosh guruhidagi ta’lim ishlarining o‘ziga xosliklari va shart-sharoitlari, bolalarda kommunikativ sifatlarning rivojlantirilishi usul-lari yoritiladi.

“Bola nutqi rivojlanishida oilaning roli” mavzusidagi yig‘ilishda bolalarda nutqni muvaffaqiyatli rivojlantirishning bir qator omillari muhokama qilinadi, logoped bunda ota-onalarni mazkur mavzu bo‘yicha qilingan ishlarning mazmuni bi-lan tanishtiradi, ota-onalarga bolada fonematik eshitishni rivojlantirish uchun maxsus o‘yinlar va mashqlar taklif etilishi mumkin.

SHunday qilib, tashkil etilgan mavzuli yig‘ilishda ota-onalar bolalarning nutqini rivojlantirish va takomillashtirish zaruratiga ishonch hosil qiladilar; nutqli o‘yinlar – yordamchilar bilan tanishadilar va buning natijasi sifatida uyda o‘z farzandlari bilan shug‘ullanishni o‘rganadilar.

“Bola sog‘ligini mustahkamlash va asrash”, “Oila – sog‘lom turmush tarzi” davra stollari atrofidagi munozaralar jarayonida ota-onalar bilan birgalikda bola larning sog‘lom turmush tarziga jalb etilishi, sport bilan shug‘ullanishni tashkil etish, MTTdagi sport to‘garaklari faoliyati masalalari muhokama qilinadi. SHu-ningdek,“Bolaning oiladagi emotsional farovonligi”, “Psixologik sog‘lomlik sir-lari”, “Bolalar bilan birga o‘ynaymiz”kabi mavzular ham taklif etilishi mumkin.

II – SHAXSIY: alohida maslahat, suhbatlar.Maslahat paytida ota-onalardan to‘g‘ri javob olish uchun “Bolalarning savollariga qanday javob berish kerak?”, “Bo-lani qanday qilib faol tinglash kerak?” kabi savollar bilan birga bolalarning savollari (ota-onalarining ruxsati bilan), ularning fikrlarini yozib olish, ting-lash, ularning ma’nosini ochishga harakat qilgan holda foydalanish tavsiya etiladi.

III – VIZUAL: ota-onalar bolalarning tarbiyasi bo‘yicha zarur ma’lumot-larni vizual va axborot materiallari orqali olishadi:ekranlar, stendlar,

papkalar, ko‘rgazmalar, fotosuratlar, ochiq eshiklar kuni.

MTT bilan ota-onalar o‘rtasida o‘zaro ishonch va o‘zaro tushunishni shakllantirish-ning qiziqarli shakli – bu bolalarning ota-onalar va tarbiyachilar bilan bir-galikdagi turli mavzularda ijodiy ko‘rgazma tashkil etishidir. Kuz yarmarkasi :

– “Mehrjon”, “Ertakda mehmon bo‘lish”, “Sabzi burun”, “Navro‘z uchun guruhni bezata-miz”, ota-onalar farzandlari bilan “YOng‘in bo‘lmasin, shunda hech qanday muammo bo‘lmaydi” mavzusida hunarmandchilik loyihasini bajarish va boshqalar bolalar-ning estetik tuyg‘ularini rivojlantirish uchun rag‘bat bo‘la oladi hamda bolalar va ota-onalarning birgalikdagi faoliyatiga turtki bo‘ladi. Doimiy ravishda “YOzni qanday o‘tkazdik”, “Qanday qilib dam oldik va YAngi yilni qanday nishonladik” kabi fotoko‘rgazmalarni muntazam tashkil etilishi ota-onalar bolalarining MTTdagi hayot tarzlari va faoliyatlari bilan yaqindan tanishishlariga imkon beradi.

MTT va oilaning hamkorlikdagi ish tizimining muhim bo‘g‘ini ota-onalarning mak-tabgacha tarbiya tashkilotlari ishida bevosita ishtirok etishidir: “Onam bilan ovqat tayyorlayman”, “Onalar kuni”, “YAngi yil yaqinlashmoqda”, “Bizning o‘g‘il bolalar eng kuchlisi”, “Sumalakni birgalikda pishiramiz”, “Ko‘katlar bilan ovqatlanish – vita-minlar ombori” va boshqa bayram tadbirlariga tayyorgarlik ko‘rish va ishtirok etish.

Ota-onalar “Bolalar va kattalar uchun kuzgi o‘yinlar” mavzusi orqali nafaqat qiziqarli, balki mazmunli bo‘lishi uchun toza havoda o‘yinlarni qanday tashkil qilish kerakligini bilib olishlari mumkin. “Sandiqchadagi o‘yinlar” bo‘limida ota-onalarfarzandlari bilan o‘zlariga qulay vaqtda va sharoitda o‘ynashlari uchun juda ham qiziqarli va eng asosiysi foydali bo‘lgan hamda bolalarning mayda motorikasini rivojlantiradigan o‘yinlar bilan tanishishlari mumkin.

Maktabgacha ta’lim tizimida jamoat va oilaviy ta’limning hamkorligini ta’min-lash shakllaridan biri – bu ota-onalar uchun axborot nashrlarini yaratishdir. “Ilk qadam” davlat o‘quv dasturida ko‘rsatilgan yillik tematik rejaning haftalik mav-zular bo‘yicha tavsiyalarida, ayniqsa, hayot faoliyati xavfsizligi asosining “Uyda-gi bola”, “Hasharotlar chaqishi haqida nimalarni bilishingiz kerak” kabi bukletlari ommabop hisoblanadi. “Eslatmalarsiz va mamnuniyat bilan”, “Biz bolani muloqotga o‘rgatamiz” jurnallarining nashr etilishi ota-onalarga bolaning ish odatini shak-llantirish bo‘yicha zarur ma’lumotlarni olishga, bolalarning uy vazifalari ti-zimini yaratish bo‘yicha amaliy maslahatlarni olishga yordam beradi; ota-onalarga farzandlarini tengdoshlari dunyosini tushunishiga yordam berish uchun imkoniyat yara-tadi.

Hozirgi kunda ota-onalar bilan ishlashning turli xil shakllarini o‘tkazish bo‘yicha tajribalar to‘plangan. Xususan, T.V. Krotovaquyidagi tasnifni taklif qiladi.

● axborot-tahliliy(anketalar, so‘rovnomalar, “pochta qutisi”).

● bo‘sh vaqt(birgalikda dam olish, ta’til, ko‘rgazmalar, tanlovlar, ekskur-siyalarda qatnashish).

● kognitiv(mahorat darslari, ota-onalar klubi, pedagogik zal, ota-onalar

uchrashuvlari).

● vizual ma’lumotlar (ochiq eshiklar kuni, ota-onalar burchagi, foto-ko‘rgazmalar, xayrli ishlar qutisi).

Axborot-tahliliy shakllar. O‘zaro hamkorlikning bu shakllari ota-onalar-ning qiziqishlarini, ehtiyojlarini aniqlashga, pedagoglar, ota-onalar va bolalar orasidagi emotsional aloqalarni o‘rnatishga yo‘naltirilgan. Anketalardan maktab-gacha yoshdagi bolalarning o‘ziga xosliklarini, bola nimani yaxshi ko‘radi-yu, nima-ni yoqtirmasligini, uning qiziqishlarini, bolani qanday chaqirishni bilib olamiz.

Ularga shuningdek, so‘rovnoma, testlar, intervyu olish, kuzatish, “Pochta qutisi”, ax-borot savatlari kiritilib, ularga ota-onalar o‘zlarini qiziqtiradigan savollarni joylashtirishlari mumkin.

Ota-onalar bilan muloqotni tashkil etishdagi axborotli-tahliliy shakllarning aso-siy vazifasi bo‘lib har bir tarbiyalanuvchining oilasi, uning ota-onasining umum-madaniy darajasi, ularda zaruriy pedagogik bilimlarning mavjudligi, oilada bo-laga bo‘lgan munosabat, oilaning ehtiyojlari, qiziqishlari, ota-onalarning psixolo-gik-pedagogik axborotlarga talabi haqidagi ma’lumotlarni to‘plash, qayta ishlash va ulardan foydalanish sanaladi. Faqat tahliliy asoslardagina maktabgacha ta’-lim tashkiloti sharoitlarida bolaga individual, shaxsiy-yo‘naltirilgan yondashuv-ni amalga oshirish, bolalar bilan tarbiyaviy-ta’limiy ishlarning samaradorligi-ni oshirish va ularning ota-onalari bilan savodli muloqotni tuzish mumkin bo‘ladi.

Oila a’zolarining qiziqishlarini o‘rganish: bizga oila a’zolarining shaxsiy qiziqishlari nimalardan iboratligi, ular qanday iqtidorga egaligini, shuningdek, ulardagi mavjud vaqt va materiallar nuqtai nazaridan mavjud resurslarni bi-lishi zarurdir. Oilalarni ongli ravishda jalb etish uchun vaqt, oila a’zolarining qiziqishlarini, ko‘nikmalarini va cheklovlarini rejalashtirish hamda bilish talab etiladi. Buni aniqlashning usullaridan biri bo‘lib shu hisoblanadiki, bunda bolamaktabgacha ta’lim tashkilotiga kelguniga qadar eng birinchi ota-onalar yig‘ilishida yoki bolaning uyidagi birinchi uchrashuvda tasavvur qilish mumkin bo‘lgan hamda tu-shuntiriladigan ishtirok etish usullarining nazorat ro‘yxatini ishlab chiqish lozim bo‘ladi (3-ilovadagi “Oilaning qiziqishlarini o‘rganish” shakliga qarang).

Pedagoglar va oilalar birgalikda o‘ylaydilar va refleksiya qiladilar:mu-taxassislar, shuningdek, oilalarning jalb qilinishi o‘z ichiga oilalarga maktabgacha ta’lim tashkilotidagi kun tartibi, o‘quv mashg‘ulotlari yoki o‘yin bolalarning o‘sishiga va rivojlanishiga qanday yordam berishi to‘g‘risidagi turli amaliyotlar haqida ref-leksiya qilishlari uchun vaqt va vositalarni taqdim etish kerakligini yodda tutish-ni maslahat beradilar. Mana shunday hamkorlikdagi faoliyat oilalar va pedago-glar biz maktabgacha ta’lim tashkilotida nimalar bilan shug‘ullanayotganimizni anglab etishga intilayotganda tavsiya etiladi. Masalan, oilalar MTTdagi kutubxo-na va bolalar o‘yin maydonchasining joylashgani o‘rnini ko‘zdan kechirib chiqishga jalb etilishlari mumkin. Bunda mazkur joylarda bola yashaydigan o‘z uyi bilan umumiy bo‘lgan biron narsaning mavjud yoki mavjud emasligi, kiyimni qayta kiyish uchun va jamoatchilikda kiyiladigan narsalarga mos keladimi-yo‘qmi, jamoatchilik-da odamlar qanday yashayotganliklarini bildiruvchi rasmli kitoblar ko‘rsatilish-ko‘rsatilmasligi, kun tartibi nuqtai nazaridan barcha bolalar uyqudan oldin kiyim almashtiradilarmi-yo‘qmi, o‘qitish nuqtai nazaridan bolalarning o‘z jamoatchilikla-ridagi turmush bilan qaysi mavzular eng jips bog‘langanligi kabi masalalar ko‘rib chiqiladi.

Dam olish shakllari. Tashkil etishning dam olish shakllari – bu birgalikda dam olish, bayramlar, ko‘rgazmalar kabilardan iboratdir. Ular iliq noformal, ishon-chli munosabatlarni, pedagoglar va ota-onalar, ota-onalar va bolalar orasidagi emotsional aloqalarni o‘rnatishga mo‘ljallangan bo‘ladi. Bunda ota-onalar muloqot uchun ancha ochiq bo‘ladilar.

Tashkil etishning dam olish shakllari – eng qiziqarli, talab kuchli va shu bilan bir-ga, eng murakkab shakllardir. Bu shu bilan tushuntiriladiki, istalgan hamkorlikdagi tadbir ota-onalarga o‘z farzandini ichki tomondan, boshqa bolalar bilan o‘zaro aloqadorlikda ko‘rishga imkon beradi, umuman, bu ota-onalar bilan o‘zaro aloqa qilish tajribasini orttirishga yordamlashadi. Bayramlarni ota-onalar uchun emas, balki o‘z ijodiy qobiliyatlarini ishga sola bilishlari uchun ota-onalarni jalb etish bilan o‘tkazish lozimdir.

Bayram tadbirlarida ota-onalar bilan uchrashuvlar har doim safarbarlikni kel-tirib chiqaradi, bizning odatdagi kunlarimizni yorqin qiladi, bunda bizning pedagog sifatidagi o‘z-o‘zimizni baholash darajamiz ortadi, ota-onalarda esa hamkorlikda ishlashdan qoniqish hissi paydo bo‘ladi va natijada bolalar bog‘chasining nufuzi ortadi.

Mazkur yo‘nalish bo‘yicha quyidagi faoliyat turlari amalga oshiriladi:

Birgalikda dam olish, bayramlar, ko‘rgazmalar nafaqat pedagoglar va ota-ona-lar o‘rtasidagi iliq noformal munosabatlarni o‘rnatishga mo‘ljallangandir.

O‘zaro hamkorlikning mana shunday shakli bolalar-ota-onalar munosabatlari-ning mustahkamlanishiga olib keladi. Natijada, bolalarda o‘z yaqinlariga va qarindoshlariga diqqat-e’tibor, Vatanga muhabbat, tabiatga e’tibor kuchayadi.

Mana shunday tadbirlardan bolalar o‘z uylariga tabiat, o‘z xalqining qahramonona o‘tmishi, o‘z xalqining an’analari haqida yangi boyitilgan taassurotlar bilan qaytadi. His-hayajonga to‘lgan bolalar ota-onalari bilan birgalikda zavq bilan rasm chizadilar, tabiiy materiallardan narsalar yasaydilar, hamkorlikdagi ijo-diy ishlar ko‘rgazmasini bezaydilar.

Bugungi kunda maktabgacha ta’lim tashkiloti bosqichma-bosqich ochiq ta’lim tizimi-ga aylanib bormoqda: bir tomondan, MTTdagi pedagogik jarayon pedagogik jamoa tomonidan yanada erkin, moslashuvchan, differensiallashgan, insonparvar bo‘lib bormoqda, ikkinchi tomondan esa pedagoglar ota-onalar va mahalliy jamoatchilik bilan o‘zaro hamkorlik va aloqalarga yo‘nalmoqdalar. “Ochiq maktabgacha ta’lim tash-kiloti” tushunchasi o‘z ichiga keng doiradagi belgilarni oladi.

Ochiq maktabgacha ta’lim tashkiloti – bu, eng avvalo, “dunyoga qaratilgan deraza”dir; u ham bolalar, ham katta yoshlilar uchun shaxslararo va guruhli muloqotni ochiq tarz-da yaratib beradi. SHu tarzda ishlaydigan maktabgacha ta’lim tashkiloti ijtimoiy-madaniy muhit sanalib, bolalarni tarbiyalash, madaniyatini shakllantirish bora-sida oila, korxona-tashkilotlar, madaniy-dam olish muassasalari, jamoatchilik tashkilotlari, mahalliy hokimiyat tuzilmalari bilan o‘zaro aloqalarni kengaytira-di va mustahkamlaydi.

Zamonaviy maktabgacha ta’lim tashkiloti ko‘p sonli tashkilotlar, korxonalar, muas-sasalar bilan o‘zaro harakat qila turib, quyidagilarni ko‘zda tutuvchi keng miqyosdagi hamkorlik, ijtimoiy sherikliksiz o‘z faoliyatini muvaffaqiyatli amalga oshirol-maydi va rivojlana olmaydi:

● yagona axborotli ta’lim makonini shakllantirish;

● MTT va ijtimoiy sheriklar orasidagi konstruktiv hamkorlikni yo‘lga qo‘yish;

● ijtimoiy muammolarni hal qilishga yo‘naltirilgan jamiyatdagi turli sektorlarning o‘zaro foydali hamkorligi;

ishtirokchilarning teng huquqli hamkorlikka yo‘naltirilishi, munosabat-larni optimallashtirish, kelishishga erishish yo‘llarini izlab topish;

● turli xildagi sub’ektlar vakillarining hamkorlikdagi faoliyatini tash-kil etish.

Sheriklikdagi eng asosiy narsa – bu hamkorlarning manfaatlarini yuzaga chiqar-masdan, ularni hisobga olmasdan o‘z manfaatlarini amalga oshirish mumkin emas-ligini tushunib etishdir.

MTTning mahalliy jamoatchilik bilan ijtimoiy sherikligi o‘z ichiga quyidagilarni oladi:

● davlat tuzilmalari va mahalliy o‘z-o‘zini boshqarish organlari (mahalla yig‘ini, hokimiyat, IIB va shu kabilar) bilan sheriklik;

● ta’lim (boshlang‘ich maktablar), ilm-fan va madaniyat muassasalari,

madaniy-oqartuv muassasalari (kutubxonalar, muzeylar, teatr va shu ka-bilar) bilan o‘zaro hamkorlik;

● sog‘liqni saqlash va ijtimoiy ta’minot muassasalari bilan hamkorlik;

● homiylar, xayriya tashkilotlari bilan o‘zaro hamkorlik;

● jamoatchilikdagi alohida shaxslar (tibbiy xodimlar, ovqatlanish

sohasidagi ekspertlar, psixologlar, maktabgacha yoshdagi bolalarga xizmat

ko‘rsatuvchi (san’at, raqs, sport, chet tili o‘rgatish kabi) boshqa mutaxas-sislar) bilan sheriklik aloqalari;

● MTT tarbiyalanuvchilarining oila a’zolari bilan hamkorlik.

Buning uchun qo‘shimcha resurslarni olish zarur bo‘lib qolgan paytlarda biz tarbiya-layotgan bolalarimizning oilalariga yordam berish uchun bizning mahalliy jamoat-chiliklarimizdagi turli xil xizmatlarning o‘ziga xosliklarini bilishimiz, ularga muntazam murojaat qilishimiz va ular bilan samarali muloqot olib borishimiz za-rur bo‘ladi. Biz bolalarga va ularning ta’lim olishlariga diqqatni jalb etishi-miz hamda axborotlar va resurslar bilan almashishga yordam berishimiz mumkin.

Mahalliy jamoatchilikdagi turli xil tashkilotlar bilan sheriklik aloqalari ma-daniy, ko‘ngilochar va guruhdan tashqari imkoniyatlarni berishi mumkin bo‘lib, bular bolalarning hayotini boyitadi hamda o‘quv dasturini joriy qilishda kuchli qo‘llab-quvvatlashga ega bo‘ladi. YOrdam o‘z ichiga mablag‘larni to‘plash, o‘yin maydonchalarini yaratish uchun jamoani yig‘ish, guruhlarda ko‘ngillilar ishlari, sayohatlarni tashkil etish yoki personal, oilalar yoki bolalar bilan tajriba almashish ko‘rinishlarida

bo‘lishi mumkin. Musiqachilar, raqqosalar, rassomlar, hunarmandlar, oshpazlar, bog‘bonlar va duradgorlar kabilar, ayniqsa, o‘ta qimmatli bo‘lib sanaladilar, chun-ki ular bolalarga yoqadigan amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etishda yordam berish-lari mumkin. Tarbiyalanuvchilarning oilalari o‘zlari taqdim etadigan xizmat-lardan tashqari, shuningdek, jamoatchilikning asosiy a’zolari bilan aloqalarni o‘rnatishda ham ko‘maklasha oladilar. Ularning ma’lum bir ko‘nikmalarga ega bo‘lgan do‘stlari, qo‘shnilari yoki qarindoshlari bo‘lishi mumkin, ular bo‘sh vaqtlarida o‘quv dasturini joriy qilishda va uni yaxshilashda qo‘llab-quvvatlashlari mumkindir.

Jamoatchilikning asosiy sheriklari, shu jumladan, agar ular maslahatchilar yoki vasiylar sifatida jalb etiladigan bo‘lsalar, katta yordam ko‘rsata oladilar. Ma-salan, biznesni muvaffaqiyatli olib borayotganlar yoki buxgalterlar moliyaviy va hisob-kitob masalalarida yordam bera oladilar, psixologlar esa inqirozli vaziyatlarda yoki xulq-atvori murakkab bo‘lgan bolalar bor oilalarga qanday qilib yor-damlashish mumkinligi haqida maslahat bera oladilar, tibbiy xodimlar esa turli xildagi infeksion kasalliklarning oldini olish bo‘yicha axborotlarni taqdim eta oladilar.

Xuddi oilalar bilan bo‘lgani kabi mahalliy jamoatchilik bilan aloqalar ham o‘zaro hamkorlik asosida olib boriladi. Maktabgacha ta’lim tashkilotlari mahalliy ja-moatchilikga katta hissa qo‘shib keladilar. Biz ishlaydigan ota-onalarning bolala-riga qarab turishni ta’minlaymiz, bolalarni maktabga va turmushga tayyorlashda yor-dam ko‘rsatamiz, ish o‘rinlarini taqdim etamiz, tovarlar sotib olamiz va ijtimoiy xizmat ko‘rsatish agentliklari bilan hamkorlik qilamiz. SHunisi muhimki, mahalliy jamoatchilikdagi barcha kishilar biz amalga oshirayotgan yaxshi ishlardan xabardor bo‘lishlari kerak. Buni amalga oshirishning ko‘plab usullari mavjuddir. Ular ichida mahalliy jamoatchilik vakillari uchun ochiq eshiklar kuni, jamoatchilikdagi tashki-lotlar uchun fotorasmli taqdimotlar, ijtimoiy yaramarkalardagi plakatlar, jamo-atchilikda o‘tkaziladigan tadbirlarda bolalarning kuylash va harakatli o‘yinlarni amalga oshirish joylarini namoyish etish, shuningdek, mahalliy restoran, do‘kon yoki kutubxonalarda ijtimoiy reklama (masalan, bukletlar, plakatlar)ni tayyorlash ka-bilar shular jumlasidandir.

Xulosa.

MTT pedagoglarining asosiy vazifalaridan biri – bu hamkorlik va oilada ijobiy muloqot sohasini kengaytirish, ota-onalar va bolalarning birgalikdagi faoliyatini tashkil etish rejalarini amalga oshirishdir. Bu pedagog tomonidan turli shakllarda amalga oshirilishi mumkin. Masalan, kognitiv faoliyat shaklida bu bilimlar, ko‘nikmalar bo‘yicha jamoaviy sharhlar, faoliyat sohalari bo‘yicha ijo diy hisobotlar, bilimlar bellashuvi va ijodiy bayramlar, ochiq eshiklar kunlari va boshqalar. Ota-onalar va pedagoglar tomonidan birgalikda faoliyat metodikasi mavzusi belgilanadi. Pedagog vazifalarni tuzadi, guruhlarni shakllantirishga, tayyorgarlik ishlarini tashkil etishga yordam beradi, ota-onalar esa bezatish va rag‘batlantiruvchi mukofotlarni tayyorlashda ishtirok etadilar.

Ota-onalar o‘zlarining shaxsiy yoki aralash guruhlarini yaratib, tadbirlarda bevosita ishtirok etishlari mumkin. Masalan, “Oilaviy xobbi”, “Oilaviy o‘qish to‘garagi” kabi va h.k. Bu mehnat faoliyatining shakllari bo‘lishi mumkin – guruh xonasini bezatish, guruh mebellarini ta'mirlash, hududni obodonlashtirish hashari, MTT xiyoboniga gullar ekish, hunarmandchilik yarmarkasi va h.k. Bu dam olish shakllari bo‘lishi mumkin: birgalikdagi bayramlar, konsertga tayyorgarlik ko‘rish, spektakllar, filmlar va spektakllarni ko‘rish va muhokama qilish, musobaqalar, tanlovlar, diqqatga sazovor joylarga sayohatlar. Oilaviy bayramlar va festivallar keng qo‘llaniladi:

onalar kuni, otalar kuni, buva va buvilar kuni, mening farzandim kuni; oilaviy

o‘yin musobaqalari: “Sport oilasi”, uy bekalari musobaqasi va boshqalar.

Ota-onalar va bolalarning hamkorlikdagi faoliyati kichkintoylarning rivojlanish jarayonida kuchli asosdir. Bir tomondan, bola oilaviy muhitdan farq qiladigan ijtimoiy va ob'ektiv muhitda qulay his qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi va asta-sekin individual xususiyatlariga muvofiq, bolalar va kattalar o‘rtasidagi munosabatlarni rivojlantiradi, xatti-harakatlarning yangi turlarini o‘rganadi. Boshqa tomondan, ota-ona maqsadli pedagogik ishning muhimligini tushunadi, uning mazmuni va metodologiyasini yaxshi anglaydi va uni uyda, amalda qo‘llashi mumkin bo‘ladi.

Maktabgacha ta’lim tashkiloti pedagoglari oilada uyda yoki jamoatchilikda foyda-lanish uchun chora-tadbirlar hamda materiallarni taqdim etish bilan ular o‘z far-zandlarini o‘qitib-o‘rgatishlari jarayonini yaxshilashlariga yordam bera oladi. Bu tadbirlar o‘z ichiga oila a’zolari bolalar bilan birga o‘tkazishlari mumkin bo‘lgan nutq va savodxonlikni rivojlantirish bo‘yicha mashg‘ulotlarni oladi. Ular shu jum-ladan, birgalikda o‘qish uchun kitoblar, interfaol jurnallar, kulinariya tadbirla-ri yoki tabiat kuzatishlari yoxud parkda hamda bolalar maydonchalarida yasashlari mumkin bo‘lgan har xil narsalardan iborat bo‘lishi mumkin. Agarda bolalar guruhda biron-bir aniq mavzuni o‘rganayotgan bo‘lsalar, ular oila a’zolaridan bu mavzuda intervyu olishlari, birgalikda rasm chizishlari, hikoya tuzishlari va uni birgalik-da yozishlari ham mumkin.

Mustahkamlashda maktabgacha ta'lim tashkilotlari pedagoglari ota-onalarga ularning o‘z farzandlari uchun dastlabki ilk pedagoglar sifatidagi rollarini mustahkamlash maqsadida resurslarni topishga yordam berishlari va tadbirlarda ishtirok etishlariga ko‘maklashadi. Oilaviy yig‘inlar, huquq va imkoniyatlarni kengaytirish dasturlari, noformal uchrashuvlar va oilani qo‘llab-quvvatlash guruhlari – mana shular biz oilalarga axborotlarni bera olishimiz va ular bilan bog‘lana olishimiz mumkin bo‘lgan usullardan ayrimlaridir. Ular shuningdek, oilalarga o‘zaro bir-birlari bilan muloqot qilishlariga ham ko‘maklashadi. Bu chora-tadbirlarning maqsadi oilani to‘g‘rilash emas, balki ularni qo‘llab-quvvatlash va ularga yordam ko‘rsatishdir. MTT oilaga yordam ko‘rsatganida va oila ular o‘z farzandlarini tarbiyalashda murojaat qilishlari mumkin bo‘lgan ko‘plab resurslar mavjudligini tushunganlarida oila o‘z farzandlarining uyda va maktabgacha ta'lim tashkilotida tarbiyalanishning butun davri mobaynida ham ta'lim olishlarini ko‘proq darajadagi ehtimollik bilan davom ettiradilar.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1.“Maktabgacha ta’lim va tarbiya to‘g‘risida”gi 2019 yil 17 dekabrda qabul kilingan 595-sonli O‘RQ.

2.Maktabgacha ta'lim va tarbiyaning davlat standarti – T.:2020

3. Grosheva I., Evstafeva L., Maxmudova D., Nabixanova SH., Pak S., Djanpeiso-va G., Isxakova M. “Ilk qadam” Davlat o‘quv dasturi maktabgacha ta’lim muassasalari uchun. 2018 y.

4. Say E.F., Grosheva I.V., Nazarova V.A., Ismailova M.A.. Posobie dlya trenerov

“Vnedrenie gosudarstvennoy uchebnoy programmы “Ilk qadam” dlya doshkolnыx obra-zovatelnыx uchrejdeniy i gosudarstvennыx trebovaniy k razvitiyu detey rannego i doshkolnogo vozrasta Respubliki Uzbekistan”. – Tashkent, 2019 g.

5. Konfliktnыe situatsii v DOU. Istochnik: https://www.resobr.ru/article/63317-qqq-18-m7-konfliktnye-situatsii-v-dou

6. Agrashenkov A. Psixologiya na kajdыy den: sovetы, rekomendatsii, testы. – M.: Veche-Ast, 1997.

7. Quvonova F. Ona va bola. Qo‘llanma. – Toshkent, 2019y.

8. Oilaviy ta’lim dasturi. Ilk bolalik davrida rivojlanish. Qo‘llanma. – Tosh-kent, 2014 y.

9. Maktabgacha ta’lim tashkiloti va va oila hamkorligi. 3-modul. - Toshkent. 2008 y.