Qarshi muhandislik iqtisodiyot

ajratishning absorbsion sxemasi 

---

208 
43.2-rasmda gazlar aralashmasining komponentlarga gaz absorbsion usulda 
xromatografik ajralishining prinsipial sxemasi ko‘rsatilgan. Gaz aralashmasining 
uchta А, Б, va В eltuvchi gaz yordamida uzun yupqa naycha — ajratish kolonkasi 
komponentlaridan tarkib topgan namunasi (43.2-rasm, а) orqali siqib chiqariladi, 
naycha spiral tarzida bukilgan va absorbent bilan to‘ldirilgan bo‘ladi. 
Aralashma komponentlari turlicha absorbsiyalangani sababli ularning 
kolonkada harakatlanishi turlicha sekinlashadi. Ayni komponent molekulalari 
qancha ko‘p adsorbsiyalansa, ularning kechikishi shuncha katta bo‘ladi, va 
aksincha. Uning uchun aralashmaning ayrim komponentlari kolonkada turlicha 
tezlikda harakatlanadi. Ma’lum vaqtdan keyin (43.2-rasm, б) birinchi bo‘lib kam 
absorbsiyalangan В komponent, undan keyin komponent B va nihoyat, eng ko‘p 
absorbsiyalangan va shu sababli boshqalariga qaraganda sekinroq harakatlanadigan 
A komponent ketadi. 
Keyingi vaqt oraliqlarida komponentlarning harakatlanish tezligi turlicha 
bo‘lganligi .tufayli komponentlar to‘la ajraydi (43.2-rasm, в) va xromatografik 
kolonkadan ketma-ket yo eltuvchi gaz yoki eltuvchi gaz — komponentdan iborat 
binar aralashma chiqadi. 
Ko‘p komponentli gazni tahlil qilishda komponentlar kolonkadan ularning 
molekulyar massalari ortib borishi tartibida chiqadi. Komponentlar ajralishining
ma’lum o‘zgarmas sharoitlarida (harorat, eltuvchi gaz capfi, absorbentning 
xossalari va h.) har qaysi komponentning ayni xromatografik kolonkadan o‘tish 
vaqti, binobarin, uning chiqish vaqti o‘zgarmaydi 
Shuning uchun har qaysi komponentning chiqish vaqti xromatografik 
tahlilning . sifat ko‘rsatkichi hisoblanadi. 
Gaz-absorbsion 
xromatografiyada 
eltuvchi gaz sifatida azot, geliy, havo va boshqa 
gazlardan foydalaniladi: absorbent sifatida esa 
aktiv ko‘mir, silikagel, alyumogel, magniy 
oksid va boshqalardan foydalaniladi. 
Tahlil natijalarini ikkilamchi asbob qayd 
etadi. 
43.3- 
rasmda 
uch 
komponentli 
aralashmani tahlil qilish natijalarining lentali 
diagrammaga yozilishi ko‘rsatilgan. Tahlil 
qilinayotgan aralashmaning xromatogrammasi 
bir nechta cho‘qqi nuqtalari bo‘lgan egri 
chiziqdan iborat. Sikl boshlangandan keyin 
cho‘qqilarning paydo bo‘lish vaqti aralashma 
43.3 – rasm.Gaz aralash