Qarshi muhandislik iqtisodiyot

39-MAVZU.GAZLARNING TARKIBINI TAHLIL QILISH.
Reja 
1.
Konduktometrikgaz analizatorlari. 
2.
Termomagnitli gaz analizatorlari.
1.Konduktometrikgaz analizatorlari. 
Konduktometrik gaz analizatorlari 
gaz aralashmasining o‘lchanadigan 
komponentini absorbsiyalovchi yutuvchi eritmalarning elektr o‘tkazuvchanligini 
o‘lchashga asoslangan. 
Kontaktli konduktometrik usullar shu bilan xarakterlanadiki, yutuvchi eritma 
o‘lchash yacheykasining elektrodlari bilan bevosita kontaktlashadi. Bu asboblar 
murakkab qurilmalar bo‘lishni talab qilmaydi, ko‘rsatishlarni bevosita hisoblab 
borishga imkon beradi, tayyorlanishi va ishlatilishi sodda. 
Yutuvchi eritma sifatida, odatda, shunday eritma tanlanadiki, u tahlil 
qilinayotgan komponent bilan qaytmas reaksiyaga kirishadi. 
Dissotsiatsiyalangan molekulalar soni kamayishi natijasida eritmaning elektr 
o‘tkazuvchanligi yutilgan komponent miqdoriga mutanosib ravishda kamayadi. 
Yutuvchi eritmalar tahlil qilinayotgan komponent bilan qaytmas reaksiyaga kirishi 
natijasida asbob kanalchalarining devorlarida hamda o‘lchash elektrodlarida 
cho‘kmalar hosil bo‘ladi, bu esa o‘lchash natijalarini xato ko‘rsatadi va 
komponentlarning mikrokonsentratsiyalarini aniqlashda gaz analizatorlaridan 
foydalanishni cheklab qo‘yadi. 
Konduktometrik 
o‘lchashlar 
uchun 
o‘lchanayotgan 
komponent 
absorbsiyasining qaytar reaksiyalaridan ham foydalanish mumkin; ularning 
afzalliklari: 
reaksiyalarda 
cho‘kmalar 
absorbsiyalanmaydi 
va 
yutuvchi 
eritmalarning regeneratsiyalanish imkoni bor. Biroq, ko‘pgina hollarda bunday 
yutuvchi eritmalarning tanlash darajasi kam bo‘ladi. 
391- rasmda konduktometriya prinsipida ishlaydigan gaz analizatorning 
sxemasi keltirilgan. Tahlil qilinadigan gaz kapillyar naycha 1 orqali o‘tadi va 
reaksiya boradigan idish 2 hamda chulg‘amli naycha 3 ga beriladi, u yerda 
aniqlanadigan komponent o‘zgarmas tezlikda berib turiladigan elektrolit eritmasi 
bilan absorbsiyalanadi. Shundan keyin elektrolit eritmasi bir juft elektrodlari 5 
turgan o‘lchash yacheykasidan o‘tadi, gaz fazasi esa gaz analizatoridan naycha 6 
orqali chiqariladi. Taqqoslash elektrodlari 7 naychada turadi, bu naycha orqali 
elektrolitning yangi eritmasi beriladi. 

---

189 
Shunday qilib, gaz analizatorlarida elektrolit eritmasining elektr 
o‘tkazuvchanligi 
o‘lchanayotgan 
komponent 
absorbsiyalanguncha 
va 
absorbsiyalangandan keyin o‘lchanadi. O‘tkazuvchanlik qiymatlaridagi farqlar 
aniqlanadigan komponentning ikkilamchi asbob 8 yordamida o‘lchanadigan 
konsentratsiyasiga mutanosib bo‘ladi. Elektroliz vaqtida cho‘kmalar hosil 
bo‘lishining oldini olish uchun yacheyka elektrodlariga o‘zgaruvchan kuchlanish 
beriladi, keyin bu kuchlanish to‘g‘rilanadi. 
Elektr o‘tkazuvchanlikni o‘lchashga asoslangan gaz analizatoridan О
2
, CO
2
, 
H
2
S, SO
2
, NH
3
, suv bug‘i va boshqa komponentlarni tahlil qilishda foydalanish 
mumkin.