Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

N= Мω·10^-3 (3.3)

bunda R-foydali qarshiliklarning ta’sir qiluvchi kuchi (tortish kuchi), N;

v — bajaruvchi organ tezligi, m/s; M – yetaklanuvchi valdagi aylanish momenti, N·m; ω- yetaklanuvchi valning burchak tezligi, rad/s.
Yetaklanuvchi valdagi aylanish momenti hisoblash formulasi:

M=P·l, N·m (3.4)

Aralashtirgichning suyuqlikdagi harakatiga qarshilik qiluvchi kuch P (N da) ni aniqlaymiz.

_{ } (3.5)

bunda F — harakatlanayotgan jismning shu harakat yo‘nalishiga perpendikulyar bo‘lgan tekisligidagi proeksiyasi, m²; ξ — muhitning qarshilik koeffitsienti, bu koeffitsient Reynolds (Ре) soniga bog‘liq bo‘ladi.

_{ } (3.6)

bunda v — harakatlanayotgan jism tezligi, m/s; d_e — harakatlanayotgan jism ekvivalent diametri, m; (d_e≈√F); ρ —muhit zichligi, kg/m³; η — muhit qovushqoqligi, Pa· s.

b≈0,5a bo‘lganda ekvivalent diametri d_e =1,3b=1,3·0,15=0,195 m.

Kuraklarning o‘rtacha chiziqli tezligini topamiz: v=πln=3,14·0,37·1=1,16 m/s.

60% - li shakar eritmasinining zichligini hisoblaymiz: ρ=0,6ρ_ш+0,4ρ_c=1360 kg/m³, bu yerda ρ_ш=1600 kg/m³-shakar zichligi; ρ_c=1000 kg/m³- suv zichligi.

60%-li shakar eritmasinining qovushqoqligi μ=554,26·10^-4 Pa·s.

Reynolds sonini (3.6) formuladan topamiz:



Reynolsd soni 5550 bo‘lganda muhitning qarshilik koeffitsienti ξ =1,3 ga teng.

Bitta kurakka ta’sir qiluvchi suyuqlikdagi harakatga qarshilik qiluvchi kuch P ni (2.5) formuladan aniqlaymiz:

Yetaklanuvchi valdagi aylanish momentni (3.4) formuladan topamiz:
M=53,5·0,37=19,8 N·m
Suyuq aralashmani aralashtirish uchun kerak bo‘lgan quvvatni (3.3) dan aniqlab, (3.1) formuladan aralashtirgich elektrodvigatelining quvvatini hisoblash topish mumkin.

Ilova 16

Mashina kinematik sxemasini loyihalash
Mashina kinematik sxemasini qurish mashinani loyihalashning mas’ul bosqichi hisoblanadi. Kinematik sxema mashinanig detallar va uzellari konstruksiyasini, shuningdek mashinani ishlatish sifatini belgilaydi.

Kinematik sxema mashinaning hamma zveno va mexanizmlarini bog‘lanish tartibini tekislik yoki fazoviy tasvirda ko‘rsatadi va energiya oqimining taqsimlanishi haqida, mashina elementlarining kinematik aloqasi haqida, asosiy zvenolarni bir-biriga nisbatan joylashish holati haqida ma’lumot beradi. U mashinaning kinematik va kuchini hisoblash uchun asosiy hujjat hisoblanadi.

Sxema masshtabga amal qilmasdan bajariladi. Sxemaning hamma elementlari shartli grafik belgilar bilan yoki tashqi ko‘rinishi soddalashtirilgan holda belgilanadi.

Kinematik sxemada yurutma dvigatelning quvvati, dvigatel valining va mashina barcha vallarining aylanma tezligi, shkivlar diametrlari, tasma uzunligi va turi, tishli g‘ildirak, yulduzcha va xrapovik tishlari soni, tishli uzatma moduli, zanjirli uzatma qadami, ishchi organlar yurishi soni va qiymati ko‘rsatiladi. Vallar rim raqamlari bilan nomerlanadi. Mashinaning hamma elementlari sxemada arab raqamida tartib bilan nomerlanadi, chapdan o‘nga yoki o‘ngdan chapga va chizmaning bo‘sh joyida matn bilan izoh beriladi, masalan jadvallar yordamida (GOST 2.702—69).

Yuritmaning umumiy uzatish sonini aniqlash va uni bosqichlarga taqsimlash

Uzatmalarning asosiy kinematik xarakteristikasi bo‘lib uzatishlar soni hisoblanadi:

_{ } (4.1)

bunda ω₁ va ω₂ - yetaklovchi va yetaklanovchi vallarning burchak tezligi, s^-1; n₁ va n₂ - yetaklovchi va yetaklanovchi vallarning aylanish chastotasi, ayl/min; М_a1 vа М_a2 - yetaklovchi va yetaklanovchi vallardagi aylantirovchi momentlar, N·m; η - yurutma FIK.

Umumiy uzatish soni

u_um = n_dv : п_i.o (4.2)

bunda n_dv - elektrodvigatelning aylanishlar chastotasi, ayl/min (s^-1); п_i.o - ishchi organning aylanishlar chastotasi, ayl/min (s^-1).

Keyin у_um ni alohida bosqichlarga bo‘ladilar. Buning ko‘p yechimi mavjud, lekin biz optimal variantini tanlab olishimiz kerak.

Umumiy uzatishlar sonini alohida bosqichlarga bo‘lishda uzatishning umumiy soni har bir boshqich uzatish soni ko‘paytmasiga teng bo‘ladi:

u_um = u₁ u₂ u₃ × …× u_n (4.3)

Agar umumiy uzatishlar soni aniq bo‘lsa, boshqa n—1 boshqichlar uzishlar soni beriladi va oxirgi bosqich uzatishlar soni kattaliklari aniqlanadi:

u_n = u_um / (u₁ u₂ u₃ × …× u_n-1) (4.4)

Umumiy uzatishlar sonini aniqlash umumiy me’zoni yo‘q. Ammo quyidagilar tavsiya etiladi: qo‘llanmalarda ko‘rsatgan uzatishlar sonlarining o‘rtacha qiymatlari tanlab olinadi; birinchi navbatda reduktor uchun, keyin zanjirli, tasmali va tishli uzatmalar uchun uzatishlar soni aniqlab olish kerak; silindrik va silindrik-konus reduktorlarda birinchi tezyurar bosqichlari uchun uzatishlar soni kattaroq tanlanadi (3 dan 5 gacha), keyingi sekin ishlaydigan bosqich uchun avvalgisidan 30-40 % kamroq olinadi; chervyakli reduktorni FIK ko‘p bo‘lishi uchun ko‘p zaxodli chervyak qo‘llaniladi.

Umumiy uzatishlar sonini alohida boshqichlarga bo‘lish uchun quyidagi ma’lumotlardan foydalanish mumkin:

Uzatmalar	Uzatishlar soni qiymati
	o‘rtachasi	yuqorisi
Reduktorgagi tishli uzatma: silindrik g‘ildirakli konus g‘ildirakli	3-6 2-3	10 6
Ochiq tishli	3-7	15
Chervyakli: yopiq ochiq	10-40 15-60	80 120
Zanjirli	2-5	6
Friksion	2-4	5
Tasmali: yassi tasmali ochiq yassi tasmali tortish rolikli ponasimon tasmali	2-4 4-6 2-4	6 8 6

Keyingi hisoblashda tishli yoki yulduzchali uzatma tishlari soni, shkivlar diametri va h.k. aniqlanadi, bunda umumiy kinematik hisoblashda aniqlangan va qabul qilingan uzatishlar soni orasida tafovut bo‘lishi mumkin. Umumiy uzatishlar sonini o‘zgartirmaslik uchun bu tafovut yurutmaga kiradigan ba’zi uzatmalar sonini o‘zgartirish bilan yoqotiladi. Odatda hisob-kitoblarni o‘zgartirish uchun ochiq tishli va zanjirli uzatmalar uzatishlar soni o‘zgartiriladi.

Uzatishlar sonini o‘zgartirishda quyidagilar e’tiborga olinadi: tishli , chervyakli yoki zanjirli uzatmalar soni butun sonlar (tishlar sonlari) nisbatiga teng bo‘ladi; tasmali uzatma uchun – sirpanishni hisobga olgan holda shikivlar diametri standart qatoridagi qiymatlar nisbatiga teng. Shuning uchun yurutmaning haqiqiy uzatishlar soni hamma vaqt hisoblangan uzatishlar soniga teng bo‘lmaydi. Chiqayotgan valning haqiqiy aylanish chastotasi deyarli hamma vaqt hisoblangan aylanish chastotasidan oz-moz farq qiladi. Bu farqni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin:

∆n = (n - n_h) / п ∙ 100 % (4.5)

bunda n - berilgan aylanish chastotasi , ayl/min (s^-1); n_h - haqiqiy aylanish chastotasi, ayl/min (s^-1).

Natijada valning aylanish chastotasi farqi ± 4 % dan oshmasa hisob-kitob qoniqarli deb topiladi.