Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologiya fakulteti

Mashg‘ulot mazmuni:
Donli va don dukkali ekinlari zararkunandalari va 
morfo-biologik tuzilishi va ularni bartaraf etish usullari bilan tanishish. 
Ko‘kqurt
ekilgan urug‘larni va yosh maysalarning ildiz bo‘g‘izchasiga 
yaqin qismlarini kemirib yeyish yo‘li bilan, g‘o‘za va kunjut ekinlariga qattiq zarar 
yetkazadi. Voyaga yetgan kapalakning qanotlari yozilganda ikki uchining orasi 4 
sm gacha etadi. Qurtining uzunligi 5 sm gacha keladi, tanasi yaltiroq ko‘kish 
rangda tovlanib turadigan qoramtir bo‘z rang tusda. G‘umbagining uzunligi 14-20 
mm keladi, rangi och qo‘ng‘ir tusda; oxirgi segmentida chetga tomon qayrilib 
turadigan ikkita tikan bor, katta yoshlardagi qurtlik stadiyasida tuproq ichida 
qishlaydi; 2-3 hafta o‘tgach bu g‘umbaklardan voyaga etgan kapalaklar chiqib, 
ozgina vaqt gul nektari bilan oziqlanganidan keyin tuxum qo‘yadi. 
Bug‘doy tripsi
.
Tur- Bug`doy tripsi- Haplothrips tritici 
Oila- Thripidae 
Turkum- tripslar- Thysanoptera 
Bu zararkunanda bug‘doyga, ayniqsa, lalmikorlikdagi bug‘doyga urg‘oqchilik 
yillarida katta zarar etkazadi. 
 
Tripsning bo‘yi 1,47-2,2 mm keladi. Tanasi ingichka, qornining so‘nggi 
segmenti (buning tuzilishi qarindosh turlarini bilib olish uchun muhimdir) 

---

~ 40 ~ 
naysimon cho‘zilib, orqa uchi sal toraygan; Bug‘doy tripsi tanasi qora yoki to‘q 
qo‘ng‘ir tusda, mo‘ylovining uchinchi bo‘g‘imi oqish, uchi sal qo‘ng‘ir bo‘ladi. 
Bug`doy tripsi yosh lichinkalik davrida tuproqda kesaklar orasida, yer yoriqlarida 
va bug`doy ang`izida qishlaydi. Bahorda o’rtacha havo harorati +8 C
0
ga yetganda 
lichinkalari qishlovdan chiqadi. Trips bug`doy boshoqlash davrida ko’payib ketadi. 
Bug`doy tripsining urg`ochisi boshoq bandiga va don qobig`iga bittadan yoki 
to’p-to’p qilib tuxum qo’yadi. May o’rtasida ko’plab tuxum qo’yadi. Imagosi poya 
uchini, ustki barg qinini so’rib zararlaydi. 
Lichinkalari tuxumdan chiqqach boshoq qobig`i ichiga kirib, qobiq va gul 
shirasini so’rib oziqlanadi, keyinchalik don shirasini so’radi. Bug`doy tripsi bir 
yilda bir marta avlod berib rivojlanadi