Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologiya fakulteti

Taqrizchilar: 
N.Eshonqulov,
Biologiya fanlari nomzodi. QarMII QXMS va DIT kafedrasi dotsenti. 
A.Meyliyev.
Qishloq xo‘jaligi fanlar nomzodi. Don va dukkakli ekinlar ilmiy tadqiqot
instituti Qashqadaryo filiali katta ilmiy xodimi, q\x.f.f.d. 
ISNB 978-9943
© B. Jononov, 2020 
© 
«__________–nashriyot»
,
2020 

---

~ 3 ~ 
 
 
 
Laboratoriya mashg‘ulotlarida ishlashda rioya qilinishi lozim
bo‘lgan qoidalar: 
Har bir kichik guruhda talabalarga mikroskop va ish joyi doimiy 
berkitiladi. Laboratoriya stoli ustida ortiqcha narsalar bo‘lmasligi kerak. 
Laboratoriyada tozalik va ozodalik bo‘lishi shart. Mashg‘ulotda 
foydalanilgan idishlar, asbob-uskunalar va o‘rganilgan materiallar 
mashg‘ulot oxirida sterilizatsiya qilinishi lozim.
O‘qituvchi ruxsatisiz jihozlarni ishlatish, elektr jihozlarini qo‘shish 
ruxsat etilmaydi. Asbob-uskunalar ishlamasa yoki ishlatishga yaroqsiz 
bo‘lsa, o‘qituvchiga bildirish, shuningdek, kimyoviy va boshqa reaktivlar 
bilan ishlaganda ehtiyot choralarini ko‘rmoq lozim. 
Mashg‘ulot oxirida mikroskop ob’ektivini va ish joyini 
(foydalanilgan barcha asboblar), tozalab shkafga olib qo‘yiladi. 
Ish joyi yig‘ishtirilgach, qo‘lni dizenfeksiyalovchi eritma bilan 
yuvib quriguncha artiladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

~ 4 ~ 
 
 
KIRISH 
 
O‘quv jarayonini yangi texnologiya asosida joriy etish va hozirgi 
kun talabiga to‘la javob beradigan o‘quv qo‘llanmalar yaratish dolzarb 
masala. Ushbu o‘quv qo‘llanmada boshqa qo‘llanmadan farqli o‘laroq 
o‘quvchi darsga qadar mustaqil tayyorlanishi uchun savollar bilan 
tanishadi, mashg‘ulotni bajarish jarayonida ob’ektni qismlarga bo‘lib, 
mustaqil ravishda har bir qismni o‘lchami, shakli bilan tanishadi va 
rasmini chizadi. Bu o‘quvchida mavzuni o‘zlashtirish imkoniyatini 
oshishiga zamin yaratadi.
Mavzu oxirida zararli obьektga qarshi kurash usullari to‘g‘risida 
jadvallar o‘quvchi tomonidan to‘ldiriladi.
O‘quv qo‘llanmaning maqsadi amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlari 
davomida o‘quvchida morfologik, mikroskopik ko‘rinishlar asosida 
ob’ektni taniy bilish hamda unga qarshi kurash choralarini qo‘llash 
ko‘nikmasini shakllantirishdan iborat. 
Insoniyatning oziq - ovqatga, xom ashyoga bo‘lgan talabini 
qondirish davlat agrosanoati ishlab chiqarish xodimlari oldiga 
o‘simliklarni himoya qilishni amalga oshirish talabini qo‘yadi. 
Ma’lumotlarga qaraganda etishtirilgan hosilning 23-30 % ni o‘simlik 
zararkunandalari faoliyati natijasida yo‘qotiladi. Qishloq xo‘jalik 
ekinlarini industrial texnologiya asosida etishtirish, erning meliorativ 
holatini yaxshilash mos holda agrobiotsenozni yuqori fitosanitar holatda 
tutishni talab etadi. Bu esa oliy o‘quv yurtida tahsil oladigan talabalarda 
kassalliklar va hashorot turlarini ajrata bilish, ularning paydo bo‘lishi 
ehtimolini oldindan bilish va majmuali qarshi kurash tadbirlarini qo‘llash 
ko‘nikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi. 
Zararkunandalar tirik organizm bo‘lib, ularning yashash faoliyati 
tuproqda hamda o‘simlikda kechadigan jarayonlar bilan bog‘liq holda 
yuzaga chiqadi. Fikrimiz dalili misolida ko‘sak qurti tanasidagi yog‘ 
miqdoriga asoslanib uning keltirgan zarari miqdorini aniqlash mumkin. 

---

~ 5 ~ 
I. a-botiq; b-keng bandli; v-osiluvchan; g-uzun poyachali. II. A-suvarak va b-temirqanot; 
erkak zotlarini ustidan ko‘rinishi; Osiyo chigirtkasi qorinlarining uchidagi o‘simtalari: v-erkak 
va g-urg‘ochisi; 1-serki; 2-grifelka; 3-anal yaproqcha; 4-genital yaproqcha; 5,6,7-sakkizinchi 
va o‘ninchi tergitlar; 8,9- sakkizinchi va to‘qqizinchi sternitlar; 10-tuxum qo‘ygich.