Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologiya fakulteti

 
15 - rasm. Trips
Zararli xasva
.
Tur- Zararli xasva- Eurygaster integricers Put 
Oila- Miridae 
Turkum- yarim qattiq qanotlilar- Hemiptera 
Xasva bug‘doy va arpa poyalari va boshog‘ining shirasini so‘rish yo‘li bilan 
ancha katta zarar etkazadi; kuzgi bug‘doy, qattiq zararlanadi. Xasva tushgan 
uchastkadan olingan urug‘lik donning 50% i unib chiqmaydi. 
Imagosining bo’yi 10-12 mm keladi. Tanasining rangi sariq yoki sarg`ish 
kulrangda bo’ladi. Qalqonining tubida ikkita oqish dog`cha bor. Qalqonining 
keyingi uchi oval shaklda bo’lib, qornining oxirigacha etib boradi. Bosh 
qismining bo’yi eniga teng. 
Xasva lichinkasi imagosidan qanotsizligi, kichik va yumaloqligi bilan farq 
qiladi. Lichinka beshinchi yoshga yetganda o’rta ko’kragida qanot va qalqon 
o’sib chiqa boshlaydi. Kattaligi esa 8-10 mm ga etadi. Tuxumi yashil rangda va 
shar shakliga ega. Paraziti tuxumini shikastlasa qora tus oladi. 
Zararli xasvani imagosi o’simlik qoldiqlari ostida qishlaydi. Asosiy qismi 
esa qishlash uchun toqqa uchib ketadi. Bahorda havo harorati 17-20 C
0
ga 
etganda qishlovdan chiqadi. 
Xasva havo salqin paytda bug`doy va arpani poya hamda boshog`ini 
shirasini so’rib oziqlanadi. Xasva so’rgan joydan shira chiqib qotadi va atrofida 
oq modda paydo buladi, bu xasva borligini yaqqol belgisidir. 

---

~ 41 ~ 
Tuxumlarini barg sirtiga qo’yadi. Har gal 14 tadan tuxumni 2 qator qilib 
qo’yadi. Bitta urg`ochisi 98-182 ta, ba`zan 294 ta va undan ham ko’proq tuxum 
qo’yishi mumkin. Zararli xasva yiliga bir marta avlod beradi. 
 
16-rasm. Don xasvasi 
Bitlar

Tur- No’xat donxo’ri (qo’ng`izi)- Bruchus pisorum 
Oila- Bruchidae