Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi

Daromadlar tengsizligi va uning darajasini aniqlash

Bugungi kunda daromad tengsizligi iqtisodiyotda ko’zga ko’ringan eng dolzarb muammolardan biri hisoblanadi. Chunki bu daromadi past bo’lgan aholiga o’z ta’sirini ko’rsatmay qolmaydi. 2015-yilda “Daromadlar tengsizligining kuchurlashuvi” dunyo miqyosida eng asosiy muammo bo’lib hisoblandi. Bunda boylarning daromad jamg’arishi record darajaga chiqqanligi va bu o’rta sifat qatlamga hal qilinishi zarur bo’lgan masalalarni yuzaga chiqardi.

Bozor iqtisodiyotida aholi uchun daromad topishi uchun teng imkoniyatlar yaratilgan ammo har kim bundan turlicha foydalanadi. Kimdir ko’p daromad topsa, boshqasi esa kam. Bu esa eng avvalo inson ish qobiliyati bilan ham bog’liq, bundan tashqari ijtimoiy-iqtisodiy muhitga ham bog’liq. Bu muhit orqali inson o’z ish qobiliyatini to’la namoyon qilishga imkon beradi. Kishilar turmush darajasiga ta’sir etuvchi omillardan yana biri ijtimoiy-demografik bo’lib, bu oilalarning har xilligi bilan tariflanadi. Qaysidir olilada pultoparlar ancha bo’lib, boqimandalar kam bo’lsa kishi boshiga to’g’ri keladigan daromad ko’p bo’ladi. Agarda pultoparlar ko’p bo’lib boqimandalar undan ko’p bo’lsa kishi boshiga to’g’ri keladigan daromad kam bo’ladi. Misol tariqasida ko’radigan bo’lsak, bir oilada 4 ta inson bo’lsa, ulardan 2 kishi pultoparlar bo’lsa , oyiga 10000 so’mdan daromad ashkil qilsa, kishi boshiga to’g’ri keladigan daromad 20000 dan 500 so’mdan to’g’ri keladi. Agarda oilada 6 ta inson bo’lib 2 kishi pultopar bo’lsa, oyiga 10000 so’mdan daromad tashkil qilsa, kishi boshiga 20000 so’mdan 333 so’mdan to’g’ri keladi. Bundan ko’rinadiki turmush darajasining tengsizligi oilaning holatiga ham bog’liq.

Dunyodagi barcha mamlakatlardagi aholining daromadlari bir-biridan farq qiladi. Mamlakatning iqtisodiy sur’atlari o’sib borishi orqali aholi jon boshiga to’g’ri keladigan daromad ham ortib boradi ammo iqtisodiy o’sish barqaror bo’lsada daromad tengsizligiga ta’sir ko’rsatmaydi.

Daromadning tengsizligi Lorens egri(1-rasm) chizig’i orqali aniqlanadi. Lorens egri chizig’i aholining boy va kambag’al qatlamini aniqlashga yordam beradi.

Chizmaning yotiq chizig’i,

guruhlarning foizdagi ulushi, tik

chizig’ida esa, bu guruhlar tomonidan

olinadigan daromadlarning foizdagi

ulushi joylashtirilgan. Daromadlarning

teng taqsimlanishi 0E chizig’ida

ifodalangan bo’lib, u oilalarning

har qanday tegishli foizi daromadlarning

mos keluvchi foizini olishini