Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

NAZORAT SAVOLLARI 
 
1. Suyuq aralashmalarni ekstraksiyalash uchun mo‘ljallangan 
uskunalarning asosiy turlari. Aralashtirish-tindirish rusumidagi ekstraktorlar 
qanday tuzilgan? 
2. Nasadkali ekstraktorlar. Ishlash prinsipi. Bunday uskunalarning 
samarali ishlashi uchun qanday shart-sharoitlar talab qilinadi? 
3. Elaksimon tarelkali ekstraktorlar. Bunday uskunalarda tomchi hosil 
qilishning necha xil rejimidan foydalaniladi? 
4. Elaksimon tarelkalarning eng samarali ishlashi uchun dispers fazaning 
teshiklardan o‘tish tezligi qanday bo‘lishi kerak? 
5. Rotorli-diskli ekstraktorlarning tuzilishi va ishlash prinsipi. Bunday 
uskunalarning qanday kamchiliklari bor? 
6. Pulsatsion va vibratsion ekstraktorlar. Ushbu kolonnali uskunalarning 
umumiy tomonlari nimalardan iborat? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

92 
Ma’ruza-№7. Issiqlik almashinish apparatlari. 
Reja: 
1.
Umumiy tushunchalar. 
2.
Issiqlik almashinish qurilmalari 
3.
Issiqlik almashinish qurilmalarini konstruksiyalari. 
4.
Kondensator, isitkichlar va sovutkichlar. 
Tayanch so’zlar va iboralar:
Issiqlik almashinish uskunalari, issiqlik 
tashuvchi agentlar, yuzali issiqlik almashgichlar, aralashtiruvchi issiqlik 
almashgichlar, regenerativ issiqlik almashgichlar, isitkichlar, sovitkichlar, 
bug‘latkichlar, kondensatorlar, qobiq-quvurli issiqlik almashgichlar 
Ma’lumki sanoatning turli sohalarida xilma-xil xom ashyo va 
mahsulotlarni qayta ishlashda issiqlik almashinish jarayonlari va ularni 
amalga oshiruvchi qurilmalar juda keng miqiyosda qo’llaniladi. Jarayonlarni 
o’tkazish sharoitlari va qurilmalarni qo’llash sohasiga qarab issiqlik 
almashinish qurilmalarining tuzilishi turlicha bo’ladi. 
Ishlash prinsipiga qarab issiqlik almashinish qurilmalari sirtiy 
(rekuperativ), 
regenerativ 
va 
aralashtiruvchi 
(gradirnya, 
skrubber, 
aralashtiruvchi kondensator va h. k. ) qurilmalarga bo’linadi. 
Sirtiy issiqlik almashinish qurilmalarida issiqlik eltkichlar devor bilan 
ajratilgan bo’lib ularda bir muhitdan ikkinchisiga issiqlik ushbu devor 
orqali uzatiladi. Konstruksiyasiga ko’ra sirtiy issiqlik almashinish 
qurilmalari qobiq – trubali, zmeevikli, plastinali, spiralsimon, qirrali, g’ilofli, 
blok – grafitli va maxsus issiqlik almashinish qurilmalariga bo’linadi. 
Regenerativ issiqlik almashinish qurilmalarida bir issiqlik almashinish 
yuzasi galma – gal va issiq va sovuq eltgichlar bilan yuvilib turadi . Agar 
issiqlik almashinish yuzasi issiqlik eltkich bilan yuvilib tursa, muhitning 
issiqligi hisobiga isiydi , sovuq eltgich bilan yuvilganda esa o’z issiqligini 
beradi. Shunday qilib, issiqlik almashinish yuzasi issiqlik eltgichni 
issiqligini yig’ib oladi, so’ng esa sovuq eltgichga beradi. 
Aralashtiruvchi issiqlik almashinish qurilmalarida ikkala eltgich 
bevosita o’zaro aralashish paytida issiqlik almashadi . 
Issiqlik almashinish turiga ko’ra qurilmalar isitgich, bug’latgich, 
sovutgich va kondensatorlarga ajratiladi. 
Neftni qаytа ishlаsh zаvоdlаridа gidrоmeхаnik, issiqlik vа mоddа 
аlmаshinuv prоsesslаri keng miqyosdа ishlаtilаdi. Bu prоesslаrning 
qo’llаnishigа qаrаb qo’llаnilаdigаn qurilmаlаr hаm turlichаdir. Qo’llаnilаdigаn 
qurilmаlаr quyidаgi gruppаlаrgа bo’linаdi: