Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

Qattiq konstruksiyali issiqlik almashinish qurilmalari. 
Qattiq 
konstruksiyali issiqlik almashinuvchi qurilmada qо‘zg‘almas truba panjaralari 
qobiq bilan mahkam bog‘langandir. Ularning asosiy kamchiligi temperaturalar 
kuchlanishlarni qabul qila olmasligi va qobiqlarning ichki yuzalari va issiqlik 
almashinuvchi trubalarning tashqi yuzalarini iflosliklardan va chо‘kindilardan 
mexanik tozalash mumkin bо‘lmaganligidir. Bunday issiqlik almashinish 
qurilmalarini ta’mirlash yо‘li bilan qayta tiklash bir muncha chegaralangandir. 
Aynan shuning uchun ham uzoq muddat xizmat qilishi, tegishli ekspluatatsiya 
rejimiga qat’iy rioya qilingandagina ta’minlanadi. Masalan, qurilma pasportida 
kо‘rsatilgan issiqlik almashinayotgan muhitlararo temperaturalar farqini oshirib 
bо‘lmaydi, chunki bu truba panjarali truba birikmalarining buzilishiga yoki 
truba yorilishiga olib kelishi mumkin. Ikki issiqlik almashinayotgan 
oqimlarning, iflosliklardan xoli bо‘lgan, korrozion aktiv moddalar va issiqlik 
almashinish jarayonini yomonlashtiruvchi hamda qurilmaning gidravlik 
qarshiligini kuchaytiruvchi muallaq zarrachalardan xoli bо‘lgan bittasini 
trubalar orasiga yuboriladi. Shuni nazarda tutish kerakki, truba tashqi 
yuzalarining va qurilma qobig‘ining ichki devorini kо‘rikdan о‘tkazish imkoni 
yо‘q, bundan kelib chiqadiki, qurilma holatini ekspluatatsiya qilinayotgan 
vaqtda nazorat qilish mumkin bо‘lmay qoladi. Ta’mirlashning zaruriyligi, 
ta’mirlashi va mexanik tozalanishi mumkin bо‘lgan trubalarning ichki 
yuzalarini tekshirish orqali aniqlanadi. 
Trubalarni va qobiqni korrozion yemirilishini oldini olish, ular ishlayotgan 
muhit xossalariga bog‘liq holda, ularni yasash uchun metall tanlash orqali 
amalga oshiriladi. 
Truba va issiqlik almashinish qurilmalarining qopqoqlarini qobiqlarini 
korroziyadan dengiz suvi yordamida katodli muhofazalash tajribasi mavjuddir. 

---

96 
Bunday muhofazalash korroziya tezligini 5-6 marta kamaytiradi. Katodli 
muhofazaga tegishli bо‘lgan elementlarning ma’lum mikdorini muhofazalovchi 
yuzalar о‘lchamlariga bog‘liq holda qurilma qopqog‘ining ichiga osib 
qо‘yiladi; yemirilish о‘lchamiga qarab, ta’mirlashda elementlarni muntazam 
ravishda yangilari bilan almashtirishi mumkin. 
Vizual kо‘prik faqatgina qopqoqlar, trubalarning uchlari va ichki kanallari, 
qobiq va qopqoqlardagi shtuserlar uchun taalluqlidir. Qurilmaning qolgan 
qismlari nuqsonlarini faqatgina bosim bilan tekshirish vaqtidagina aniqlash 
mumkin. 
Taftish va ta’mirlash vaqtida va tarkibini konkret ekspluatatsion 
sharoitlardan kelib chiqib aniqlanadi. Muddatdan oldin ta’mirlash zarurati 
issiqlik almashinishning keskin yomonlashuvi bilan (texnologik kartaga mos), 
shuningdek, issiqlik almashayotgan muhitlar siljishi bilan bog‘liq birinchi 
holatda, ichki yoki tashqi truba yuzalarining yoki unisini ham bunisini ham 
ifloslanishi ehtimoli bor, ikkinchi holda-bitta yoki bir nechta trubalarning 
yorilishi yoki trubalarning truba panjaralari bilan birikkan joylarda zichlikning 
buzilish ehtimoli bor. Trubalar kamchiligi katta bо‘lgani uchun truba 
panjaralarining ochiq yemirilishi qariyb uchramaydi. Qurilma qobig‘ini va 
uning birikmalari zichligining buzilganligini tomchilar oqayotganligini kо‘rib 
aniqlash juda oson. Bunday hollarda qurilmalani, ular ishlab turgan sistemadan 
surilma qopqoqlarni va ventillarni darhol berkitib qо‘yish orqali uzib qо‘yish 
zarur. Qattiq konstrusiyalash issiqlik almashinish qurilmalarini taftini va 
ta’mirlash vaqtida о‘tkaziladigan operatsiyalar ketma-ketligi qariyb bir xildir.