VII
bob. MARKAZIY OSIYODAGI BARQARORLIK VA
XAVFSIZLIKKA TAHDID SOLAYOTGAN DINIY EKSTRE
MISTIK VA TERRORISTIK TASHKILOTLAR
Diniy ekstremizm va terrorizmning mintaqada namoyon bo‘li-
shining o ‘ziga xos xususiyatlari.
M a’lum ki, XXI asr ibtidosida
jam iyat barqarorligi, xavfsizligiga tahdidlar m ajmuasida
mafkuraviy
tahdidning tarkibiy qismiga aylangan diniy ekstremizm bosh omil va
keng qoilanilayotgan uslub sifatida o ‘zini namoyon qilmoqda. Diniy
ekstrem izm ning Afg‘onistondagi o ‘choqlari asosan yo‘q qilingan
b o ‘lsa-da, xavf ham on saqlanib qolm oqda. M a’lum
doiralar bizga
q o ‘shni b o 'lg a n ayrim d a v la tla rd a o ‘z «uyalarini» y aratish ga
urinm oqdalar.
U m um an Markaziy Osiyo mintaqasi,
jum ladan, 0 ‘zbekistonda
bunday tahdidning yuzaga kelishiga quyidagilar sabab b o ‘ldi:
— «perestroyka» davrida nafaqat siyosiy va iqtisodiy inqiroz, balki
mafkuraviy parokandalik ham yuzaga kelgan edi. Sovet imperiyasi
barbod b o ‘lgach esa, mafkuraviy bo‘shliq o ‘zining xatarli oqibatlarini
nam oyon qildi;
— sho‘ro davrida shakllangan SADUM ( 0 ‘rta Osiyo va Qozog‘iston
musulmonlari diniy boshqarmasi) o ‘zgargan vaziyatga moslasha olmadi.
U nga yangicha m azm un-m ohiyat bag‘ishlash yo‘lidagi urinishlar
besamar ketdi. Oxir-oqibatda SADUM parchalanib ketdi
va diniy idoralar
o'rtasidagi hamkorlik aloqalari deyarli barham topdi;
— e ’tiborli diniy ulam olar o ‘rnini soxta «islomchilar» egallashga
intilishlari va ular tom onidan islom asoslari buzib talqin qilinishi
boshlandi;
— aholining islom diniga bo'lgan
katta qiziqishidan foydalanib,
xalqaro ekstremistik markazlar tomonidan mintaqada diniy mutaassiblik
ruhidagi adabiyotlarni tarqatish kengaytirildi;
— din niqobi ostida faoliyat olib boruvchi, aslida ayrim davlatlarning
g‘arazli geosiyosiy va geostrategik qarashlari natijasi o ‘laroq shakllangan,
qo‘poruvchilik maqsadini ko'zlagan turli oqim va yo‘nalishlarga mansub
xorijiy d a’vatchilar mintaqaga o ‘z g‘oyalarini olib kira boshladilar;
— m intaqa davlatlari chegaralarining mustahkam emasligi turli
ekstremistik kuchlarga narkotrafik, qurol-yarog‘larning noqonuniy savdosi
orqali moliyaviy imkoniyatlarini mustahkamlab olishga va mintaqa bo‘ylab
erkin harakat qilishga zamin yaratdi.
Qisqa
qilib aytganda, sho‘ro davridan meros bo ‘lib qolgan og‘ir
ijtimoiy-iqtisodiy m uam m olar yuki yuqorida qayd etilgan sabablar
bilan qo‘shilib diniy ekstremistik oqimlarning shakllanishi va faollashuviga
qulaysharoit yaratdi.
100
Um um an olganda esa, diniy ekstremizm
mintaqada yashirin, ammo
nisbatan passiv, keyinroq ochiq-oshkora tashviqot va zo'ravonlikka
asoslangan faol harakatlar, so‘ng unga qarshi qaratilgan chora-tadbirlar
natijasida yana o‘ta maxfiy ishlash asnosida targibot olib borish va aniq
qo‘poruvchilik xurujlarini sodir etishdek sifatiy bosqichlarni bosib o'tdi,
deyish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: