Qarshi kurashning


partiyasi jangarilari tom onidan q o ‘llab-quw atlanadi



Download 4,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet49/114
Sana15.07.2022
Hajmi4,43 Mb.
#802293
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   114
Bog'liq
86. Diniy ekstremizm vа terrorizmga qarshi kurashning ma’naviy-ma’rifiy asoslari


partiyasi jangarilari tom onidan q o ‘llab-quw atlanadi.
150 kishi atro fid a b o ‘lgan «maxfiy apparat»dagi jan g a rila r 
beshliklarga b o ‘lingan holda maxsus tayyorgarlikdan o 'tganlar. 
Tayyorgarlik jarayonida jangarilarning irodasini Oliy rahnam oga 
butunlay bo ‘ysundirish, shu orqali ularni al-B annoning «Fannul- 
m out» kitobida tushuntirilgan usullarda o 'z in i qurbon qilishga 
tayyorlaganlar. A l-Bannoning yuz yillar davomida yashirin faoliyat 
ko‘rsatish va m a’naviy rahbar irodasiga so'zsiz bo ‘ysunish tizimlarini 
ishlab chiqqan sufiylikning xasafiya maktabiga mansub ekanini yodga 
oladigan b o ‘lsak, bunday texnologiya qayerdan o ‘zlashtirilgani oy- 
dinlashadi.
Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, jangarilar asosan o ‘z fikrida sobit 
bo‘lmagan, qat’iyatsiz kishilardan tayyorlanadi. Chunki bunday shaxslar 
o ‘zining kimligini ko‘rsatish uchun keskin, oqibati puxta o ‘ylanmagan 
qarorlar qabul qilishga moyil bo ‘ladilar.
Shunday qilib, islom bayrog‘i ostida faoliyat ko'rsatayotgan 
zamonaviy ekstremizm ning paydo bo ‘lishi va rivojlanishini tarixning 
muayyan davrida ustuvor b o ig an ko‘plab unsurlar, turli jarayonlarning 
o ‘zaro ta ’sirlashuvining natijasi deb tushunish mumkin.
Turli salbiy jarayonlarning omuxtalashuvi islom ritorikasi bilan 
qo‘shilgan holda keyinchalik ikki sistema o ‘rtasidagi kurashda umumiy 
beqarorlashtiruvchi vosita sifatida qo ‘l keldi. Ularning har biri o ‘z 
maqsad va manfaatlaridan kelib chiqib uni moliyalashtirishga, kerakli 
yo‘nalishga solishga harakat qilib keldi. «M usulm on birodarlar» o ‘z 
tashkilotlarini rivojlantirish uchun Britaniya hukum atidan m ablag'lar 
olib turgani tarixdan m a’lum. Bu vaqtda britaniyaliklar ulardan arab 
davlatlari siyosiy sahnida faoliyat yuritayotgan boshqa kuchlarga qarama- 
qarshi kuch sifatida foydalanishga intilar edi. Biroq shunga o ‘xshash 
holatlarda b oiganidek «birodarlar» bu mablag‘lardan terrorchilik xu- 
rujlarini amalga oshirishda, jum ladan, britaniyalik fuqarolarning 
o ‘zlariga ham hujumlar uyushtirishda foydalanganlar.
Keyinchalik «birodarlik» asosida ko'plab ekstremistik va terroristik 
uyushmalar vujudga keldi. Dastlabki aqidaparastlar Hasan al-Banno, 
Mustafo as-Siboiy o ‘rniga kelgan Said Qutb, M uham m ad Gazoliy, 
Um ar at-Tilmisani, Salohiddin Ashmaviy, Ali Bayonuniy kabi shaxslar 
ushbu tuzilmalarning faoliyati yanada agressivroq boMishiga o‘z hissalarini 
qo‘shdilar.
62


1953-yilda «Musulmon birodarlar» uyushmasining bir guruh a’zolari 
Iordaniyada «Hizbut tahrir al-islomiy» nom li yangi partiyani tuzadi. 
Bu partiyani Taqiyuddin N abhoniy al-Falastiniy boshqaradi. Partiya 
o ‘z oldiga barcha musulmon davlatlari hududida yagona islom davlati -
«xalifalik» tu zish m aq sad in i q o ‘yadi. M o h iy a ta n «M usulm on
birodarlar»dan unchalik farq qilmagan ushbu partiya o ‘z harakatlarini u 
bilan m uvofiqlashtirgan holda olib bordi va terrorchi tuzilm alar 
muntazam ravishda jangarilarni tayyorlab berish vazifasini bajara bosh- 
ladi. Xuddi «birodarlar» bilan bo'lganidek, maxsus xizmatlar bozorida 
jangarilarga talab boMmagan hollarda partiya o ‘zi to ‘g‘ridan-to‘g‘ri 
qo'poruvchilikni amalga oshira oladigan uyushmalar tuzadi. Bu oxir- 
oqibatda «birodarlar» bor joyda hizbutchilar, hizbutchilar bor joyda 
«birodarlar»ning faoliyat ko‘rsatmasligida namoyon bo‘lgan ta’sir doi- 
rasini bo'lib olishdek amaliyotning shakllanishiga olib keldi.
Dunyo bo'yicha faoliyat olib borayotgan bunday qudratli tashki- 
lotlardan muntazam ravishda kichik terrorchi uyushmalar paydo bo‘lib 
turadi. XX asrning 70-yillari boshidan musulmon olamida «Junud ul- 

Loh», «Jihod», «al-Jihod al-Islomiy», «Shabab-M uham m ad», «al- 
[ Takfir val-Hijra» va boshqa tashkilotlar faoliyat olib bordi. Ularning 

ko'pchiligi hozir ham bor bo‘lsa-da, bugun yuqorida qayd etilgan 
}
tashkilotlar a ’zolarining eng faol qismini o ‘zida to ‘plagan va dunyoviy 
| tarm oq sifatida faoliyat yuritayotgan «al-Qoida»ning bir qismi sifatida 
ish olib borm oqda.
Lekin, yangi sharoitda «al-Qoida» muhim bir xususiyatga ega, ya’ni 
' u ekstremistik tashkilotlarni moliyalashtirish va modellashtirish bilan 
shug‘ullanadigan jangarilar va ekstremistlarning xizmatlari bozori sifatida 
tarkib topdi.
Ushbu tashkilot «al-Qoida» yetakchilarining kam -ko‘stsiz yasha- 
shi, q o ‘poruvchilik operatsiyalarini amalga oshiruvchi ulkan m ashi- 
naning doimiy faoliyat ko'rsatishini ta ’minlash uchun narkobiznes, 
kidnepping (tovon olish maqsadida kishilarni garovga olish), boy m u­
sulm on oilalaridan qo ‘rqitish orqali pul undirish va boshqa ko‘plab 
m anbalar hisobiga moliyaviy mablag‘lar yig‘adi.

Shu o ‘rin d a jangarilar xizm at bozorida kasbiy m ahoratga ega 
f m utaxassislarning paydo boMishi XX asrning 90-yillarida terrorizm - 
£ ning beqiyos darajada avj olishiga zamin yaratganini ta ’kidlash zarur. 
r G ap shundaki, sovuq urush tugashi bilan malakali mutaxassislarning
I
bir qismi o ‘z davlatlarida ishsiz va e ’tiborsiz qoldilar. Bu ularni katta 
m ablag‘larga ega ekspert va yollanm a jangchilar bozoriga yetaklab 
keldi. U larning sa’y-harakatlari bilan giyohvand m oddalar savdosi 
yangi darajaga ko ‘tarildiki, bu o ‘z navbatida terrorchilik xurujlarining 
faollashuviga olib keldi.
63


Yuqorida ta ’kidlanganidek, hozirda shunday holat yuzaga keldiki, 
terrorizmga qarshi turgan kuchlar o ‘z vaqtida ikki qutbga mansub 
m am lakatlar uzoq yillar davom ida yaratgan ulkan ajdaho bilan 
kurashm oqdalar. Jangarilarni yollovchi kishilar shaklu shamoyili 
nom a’lum xalifalik (yoki kom munizm )ni qurish yo'lida o ‘zini o ‘zi 
qurbon qilib, qo'poruvchiliklarni amalga oshirayotgan kishilar ongini 
egallagan g‘oyalarga mutlaqo befarqdirlar. Yollovchi ekspertlar hech 
qachon jangovar harakatlarda shaxsan ishtirok etib, o ‘zlarini qurbon 
qilm aydilar. H af doim soyada qolgan holda, ular terrorchilikni 
narkobiznes bilan qo‘shib, amalga oshiriladigan harakatlar ko'lam i va 
terrorizmni tayyorlaydigan tarmoqlarni jiddiy kengaytirishga erishdilar. 
Ular mavjud ekstremistik tuzilmalardan mazkur sohadagi xizmatlar 
bozorini rivojlantirishda ham ustalik bilan foydalanmoqdalar. Bu bozor 
esa, ularning xizmatlariga doimiy talabni yuzaga keltiradigan b a’zan, 
«al-Qoida» va uning tuzilmalarini ham xohlagan maqomga soladigan 
asosiy buzg‘unchi bo'g'in sifatida chiqmoqda.
Markaziy Osiyodagi ekstremistik oqimlar XX asrning 70-yillari 
oxiri 80-yillari boshlarida xorijiy ekstremistik markazlar, ayniqsa, arab 
ekstremistik tashkilotlari sa’y-harakatlari bilan shakllana boshlagan edi. 
Ularning asosiy niyati sobiq SSSRning musulmon aholi yashaydigan 
respublikalarini o ‘z maqsad-intilishlari doirasiga tortishdan iborat edi. 
Bunday maqsad, ya’ni soxta inqilobni eksport qilish g‘oyasi o ‘sha asr­
ning 30-yillarida Hasan al-Banno tomonidan bayon etilgan edi. Natijada 
Markaziy Osiyo respublikalarida xorijdan kelayotgan moliyaviy yordam 
hisobiga jangari sifatida foydalaniladigan shaxslarni tanlash va tayyorlash 
bilan shug‘ullanadigan tizimni yaratgan guruhlar paydo bo'ldi.
U ni yaratish chog‘ida chet ellik yo‘riqchilar rahbarligi va mahalliy 
buzg‘unchi kuchlar ishtirokida mintaqada beqarorlikni keltirib chiqarish 
orqali Markaziy Osiyoni jangarilar tayyorlovchi, katta mablag‘lar 
keltiradigan narkotik m oddalar ishlab chiqarish yo‘lga quyilgan joyga 
aylantirishdek maqsad ko‘zlangan edi.
Markaziy Osiyo respublikalari mustaqillikka erishgan 1990-yillarning 
boshlarida bu guruhlar faollashib ketdilar. Xususan «Islom lashkarlari», 
«Tavba», «Adolat» guruhlari Farg‘ona vodiysida beqaror holatni yuzaga 
keltirish uchun harakat qildilar.
Biroq 0 ‘zbekiston davlatining qat’iy qarshiligi, ichki va tashqi 
siyosatdagi izchillik, xalqning mustaqillikni mustahkamlash yo'lidagi 
harakatlarni qo‘llab-quwatlashi, ijtimoiy hayotning turli sohalarida olib 
borilayotgan islohotlar ekstremistlarning sa’y-harakatlarini yo‘qqa 
chiqardi. Ekstremistlarning bir qismi 0 ‘zbekiston hududidan chiqib, 
aw al Tojikiston, keyin esa Afg'onistondagi jangarilar safiga qo'shilib 
ketdilar.
64


M arkaziy Osiyodagi guruhlar asosida yuzaga kelgan va o'zini 
« 0 ‘zbekiston islom harakati» deb nomlagan tuzilma 1990-yillarning 
o‘rtalariga kelib, ancha baquw atbo‘lib qolgan «al-Qoida» tarkibiga kirdi. 
Aksilterror koalitsiyasi tomonidan Afg‘onistonda o'tkazilgan amaliyotlar 
vaqtida ularning asosiy qismi yo‘q qilindi.
Hozirda bu tuzilmaning qoldiqlari Pokiston bilan Afg'oniston 
o ‘rtasidagi chegaradosh hududlarda to ‘planib, «al-Qoida» va uning 
tarafdorlari yordamidan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lish uchun 
0 ‘zbekistondagi hizbut tahrirchilar bilan aloqalarni tiklash, o'zaro 
hamkorlikni yo‘lga qo‘yish va shu yo‘l bilan yana faollashayotganliklarini 
ko'rsatishga harakat qilmoqda.

Download 4,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish