Qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti zoologiya va fiziologiya kafedrasi

Uyga vazifa:
Bosh suyaksizlarning tuzilishi mavzusini o’qing.

Mavzu: Bosh suyaksizlarning tuzilishi
Darsning maqsadi: Lantsetnikning morfo-anatomik tuzilishini va bio-ekologik xususiyatlarini o’rganish orqali bosh suyaksizlar haqidagi bilimlarni mustahkamlash.
Mavzu bo’yicha umumiy ma’lumotlar.
Bosh skeletsizlar haqiqiy dengiz hayvonlari bo’lib, ko’pchilik turlari suv tubida hayot kechiradi. Bu kenja tip vakillari butun hayoti davomida xordalilarning tuzilish xususiyatlarini saqlab qoladi. Ana shu sababdan bosh skeletsizlar xordalilarning kelib chiqishini tushuntirishda katta ahamiyatga ega.Bosh skeletsizlar kenja tipi 30-35 turdan iborat yagona xordaboshlilar (Cephalochordata) sinfini o’z ichiga oladi. Bu sinf vakillari dengizning tagi qum sayoz yerlarida yarim belidan qumga ko’milib yashaydigan kichkina hayvonlardir.Bu sinfnipg xarakterli belgilari: gavdasining to’la ravishda segmentlarga bo’linishi va boshining tanasiga qo’shilib ketganligi, xordasining oldinga o’tib miyadan nariga chiqib turishi, jabra yoriqlari ochiladigan maxsus jabra oldi (atrial) bo’shlig’ining borligi, markaziy qon aylanish organi – yurakning yo’qligi, aniq ko’rinib turadigan bosh miya bilan yuqori darajada taraqqiy etgan sezuv organlarining yo’qligi, jinsiy va nefridial sistemaning segmentlarga bo’linganligidir.Bosh skeletsizlar kenja tipining vakillaridan lantsetniklar Atlantika, Tinch va Hind okeanlari va ular bilan bog’liq bo’lgan tropik va mo’’tadil iqlimli dengizlarda, shu jumladan Qora dengizda ham tarqalgan. Lantsetniklar odatda sohil yaqinida suv tubida hayot kechiradi.
Mavzu bo’yicha boshlang’ich bilimni tekshirish Kirish testlarini ishlang: 1. Hozirgi bosh suyaksizlar kenja tipi tarkibida nechta sinf, turkum, oila mavjud? A) 1, 1, 3; B) 1, 1, 2; V) 1, 1, 1; G) 1, 2, 3.
2. Lantsetnikning jabra oldi (atrial) bo’shlig’ining vazifasi nimadan iborat? A) ovqat hazm qilishda ishtirok etadi; B) ko’payishda ishtirok etadi; V) jabra yoriqlarini ifloslanishdan saqlaydi; G) qon aylanishda ishtirok etadi.
3. Lantsetnik jabra oldi (atrial) bo’shlig’i qanday hosil bo’lgan? A) miomerlarning o’zaro qo’shilishidan; B) mioseptalarning o’zaro qo’shilishidan; V) metaplevral burmalarning o’zaro qo’shilishidan; G) miomer va mioseptalarning o’zaro qo’shilishidan.
4. Lantsetnikning jabra yoriqlari qaerda joylashgan? A) og’iz oldi teshigida; B) og’iz bo’shlig’ida; V) atrial bo’shliqda; G) xalqumda.
5.. Lantsetnik jabra oldi (atrial) bo’shlig’i tashqi muhit bilan nima orqali tutashadi? A) atriopor; B) nevropor; V) Gyosse ko’zchasi; G) nefridiylar.
6. Gyosse ko’zchalari qaerda joylashgan va qanday funktsiyani bajaradi? A) atrial bo’shlig’ida joylashgan va ayirish funktsiyasini bajaradi; B) nevrotselning ikki tomonida joylashgan va yorug’likni sezish funktsiyasini bajaradi; V) terida joylashgan va shilimshiq modda ajratish funktsiyasini bajaradi; G) nevrotselda joylashgan va ko’rish, eshitish funktsiyasini bajaradi.