Ma’ruza -6 Bosh suyaksizlar kenja tipi. Reja

Ma’ruza -6 Bosh suyaksizlar kenja tipi.


Reja:

1. Bosh suyaksizlar kenja tipining umumiy tavsifi.

2. Lantsetnikning tashqi va ichki tuzilishi.
3. Bosh suyaksizlarning sistematikasi.
4. Xaqiqiy xordali hayvon ekanligini isbotlovchi tuzilishdagi belgilar.
5. Qon aylanish sistemasining o’ziga xosligi.
6. Sistematikasi, biologiyasi va kelib chiqishi.
Mavzuga oid tayanch so’zlar va iboralar
Atreial bo’shliq, metameriya, lantset, atripor, epedermes, korium, miomer, miosept, nevropor, gess ko’zchalari, kyuver oqimi, nefridiyrlar, nefrostoma.

Bu kenja tipga xordaboshlilar (Cephalochorda) deb ataluvchi bitta sinf kiradi. Dengizning sayoz joylarida yarim qumga ko’milgan holda hayot kechiruvchi 8 sm keladigan kichik hayvonlar kiradi. Ularning eng harakterli belgisi sodda tuzilishiga ega ekanligi, ularning tuzilishida sodda belgilar bilan bir qatorda dengizda qumga yarim ko’milib yashashga imkon beruvchi maxsus moslamalari mavjud.

Bu sinfning harakterli belgilari: gavdasining to’la ravishda sigmentlarga bo’linishi va boshning tanaga qo’shilib ketganligi, xordaning miyaning oldingi qismiga chiqib turishi, jabra yoriqlari ochiladigan maxsus-jabra oldi bo’shlig’i (atrial) borligi, markaziy qon aylanish organi yurakning yo’qligi, bosh miya bilan sezgi organlarining yo’qligi, jinsiy va nefridial sistemasining sigmentlariga bo’linganligidir.
Lantsetnik yoki amfioks yarim tiniq kichik hayvon bo’lib cho’zinchoq gavdasining ikki yoki qisilgan, ikki uchi o’tkirlashgan. Boshi tanasidan ajralib turmaydi, juft sezgich qanotlari yo’q, gavda metameriyasi aniq ko’rinib turadi. Lantsetnik barcha dengizlarda yarim ko’milgan holatda yashaydi, boshini qumdan chiqargan holda mayda dengiz hayvonlari bilan ovqatlanadi.
Lantsetnikning orqa tomonida bor bo’yicha chizilgan orqa suzgich qanoti bor. Dumi keng, dum suzgich qanoti bilan o’ralgan bo’lib, shaklan nayza yoki lantsetga o’xshaydi. Nomi ham shundan olingan.
Qorin tomoning keyingi qismida kalta va ensiz qorin suzgich qanoti o’rnashgan. Gavdasining oldingi uchida pastga qarab turadigan, qamrag’ichlar bilan o’ralgan katta og’iz oldi teshigi bor. Bu teshikning orqasida gavda pastki bo’lagining ikki yon tomonida bir-biriga parallel o’rnashgan ikkita metaplevral burma bor, bu burmalar gavdaning orqa uchidan ancha berida bir-biriga qo’shilib ketadi. Bu burmalar qo’shilgan joyda jabra oldi bo’shlig’i yoki atrial bo’shliqning chiqish teshigi-atrial teshik yoki atriopor bor. Atriopordan ancha narida gavdaning chap tomonida anal teshigi bo’ladi.