Ma’ruza -6 Bosh suyaksizlar kenja tipi. Reja

Qon aylanish sistemasi: Qon aylanish sistemasi yopiq bo’ladi, ya’ni qon gavdaning hamma yerida ham devorli qon tomirlar ichida oqib yuradi. Bu jihatdan lantsetnik umurtqalilarga o’xshaydi, lekin murakkablashgan yurakning yo’qligi jihatidan ulardan farq qiladi. Lantsetnikda qorin tomirining urib turadigan bir bo’lagi yurakning gomologidir, qoni rangsiz, unda qon hujayralari juda oz. Lantsetnikning asosiy qon tomirlari suvda yashaydigan birlamchi umurtqalilar - to’garak og’izlilar bilan baliqlarning tomiriga o’xshaydi.
Arterial sistemasi: Qorin tomonda, halqumning ostiga yuqorida aytilgan tomir - qorin aortasi o’rnashgan. Bu aortadan venoz qon gavdaning bosh tomoniga qarab oqadi. Qorin aortasidan yuqoriga qarab bir qancha juft jabra teshiklari orasidagi to’siqlardan o’tib, qonni xalqum tepasidagi juft jabra usti tomirlariga ya’ni orqa aorta ildizlariga qo’yadi. Venoz qon jabra teshiklarining yonidan o’tar ekan, jabra yoriqlarining yuzasida yotgan jabra tomirlarining yupqa devorlari orqali oksidlanadi, shuning uchun orqa aorta ildizlariga arterial qon quyiladi. Jabra usti tomirlarining har ikkisidan ham bosh bo’limga qon olib boradigan bittadan kichikroq uyqu arteriyasi lekin arterial qon asosan orqa tomonga qarab oqadi, shuning uchun jabra usti tomirlari qonni toq orqa aortasiga qo’yadi. Bu aorta bevosita xorda ostida joylashgan bo’lib, hayvon gavdasining eng oxirgi uchiga qadar davom etadi va yo’l - yo’lakay har-xil organlarga shohchalar chiqaradi.
Venoz sistemasi: Gavdaning keyingi tomonidagi venoz qon toq dum venasiga yig’iladi, bu vena ichak ostidan o’tib ketadigan ichak osti venasiga aylanadi. Ichak osti venasi jigar o’simtasiga yetganda, jigarni to’rdek o’rab oladigan mayda kapillyarlarga bo’linadi, ya’ni jigar qopqa sistemasini hosil qiladi, shundan keyin kapillyarlar qo’shilib qorin aortasi tomonga qarab yo’naladigan bitta jigar venasiga aylanadi. Bosh tomondan venoz qon bir juft bo’yinturuq venaga, boshqacha aytganda oldingi kardinal venalariga yig’iladi va ulardan orqaga qarab oqadi. Gavdaning keyingi qismidagi venoz qon bir juft keyingi kardinal venaga yig’iladi va oldinga qarab oqadi. O’ng tomonidagi oldingi va keyingi kardinal venalar xalqumdan bir qancha orqaroqda o’ng kyuver yo’liga qo’shiladi, shundan keyin kyuver yo’lining ikkalasi ham xalqumning orqasidagi qorin aortasi quyiladi. Kyuver yo’lining orqa tomoniga jabra oldi bo’shlig’ining bir juft venalari - artrial venalar kelib qo’shiladi.