Qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti zoologiya va fiziologiya kafedrasi

Munozara yordamida mavzuni mustahkamlash
Quyidagi savollarga og’zaki javob bering.
1. Astsidiya qaysi belgilari asosida xordalilar tipiga kiritilgan?
2. Astsidiya o’ziga xos qanday tashqi tuzilish belgilariga ega?
3. Astsidiya o’ziga xos qanday ichki tuzilish belgilariga ega?
Uyga vazifa:
Lichinka xordalilarning tuzilishi mavzusini o’qing.

Mavzu: Lichinka xordalilarning tuzilishi
Darsning maqsadi: Astsidiyaning morfo-anatomik tuzilishi va bio-ekologik xususiyatlarini o’rganish orqali lichinka xordalilar haqidagi bilimlarni mustahkamlash.
Mavzu bo’yicha umumiy ma’lumotlar.
Lichinka xordalilar (Urochorda) Xordalilar (Chordata) tipining alohida va o’ziga xos kenja tipi bo’lib, faqat dengizlarda yashovchi 1500 dan ortiqroq hayvonlarni o’z ichiga oladi. Ular faqat lichinkalik davrida xordalilar tipiga xos tuzilishga ega. Voyaga yetayotgan hayvonlarning xordasi yo’qolib ketadi, nerv nayi o’zgarib, yagona nerv tugunini hosil qiladi. Faqat appendikulyariyalarning xordasi va nerv nayi hayoti davomida saqlanib qoladi. Tuzilishining bunday soddalashuvi erkin yashovchi lichinkani voyaga yetgan davrida o’troq yashashga o’tishi bilan bog’liq.Umumiy tana formasi hammasida bochkasimon va xaltasimon bo’ladi. Tanasi kletchatkaga o’xshash moddadan hosil bo’lgan qobiq – tunika bilan o’ralganligi tufayli bu hayvonlar qobiqlilar deb ham ataladi. O’troq hayot kechirish munosabati bilan tunika muhim himoya vositasini o’taydi. Voyaga yetgan paytda jinsiy ko’payishdan tashqari, kurtaklanib ham ko’payadi.Deyarli hammasi germofrodit. O’troq hayot tarziga ega, ba’zilari esa dengizning pelagial zonasida erkin suzib yuradi. Koloniya bo’lib ham yashaydi. Ko’pgina turlari tropik va subtropik dengizlarda keng tarqalgan. 5000 m chuqurlikkacha uchratish mumkin. Yevrosiyoda 150 tacha turi uchraydi. Kaspiy va Azov dengizidan boshqa hamma dengizlarda tarqalgan.Lichinka xordalilar (Urochorda) yoki qobiqlilar (Tunicata) sistemaik jihatdan uchta sinfga bo’linadi: appendikulyariyalar (Appendicularia), astsidiyalar (Ascidia) va salplar (Salpae).
Kenja tipning tipik vakili yakka yashaydigan astsidiya – Ascidia mentula hisoblanadi.