Qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti zoologiya va fiziologiya kafedrasi

Uyga vazifa:
Sut emizuvchilarning skeleti mavzusini o’qing.

Mavzu: Sut emizuvchilarning skeleti

Darsning maqsadi: Sut emizuvchilarning skeleti va muskul sistemasini qushlarnikiga taqqoslab o’rganish.

Mavzu bo’yicha umumiy ma’lumotlar.
Sut emizuvchilarning skeleti ham boshqa umurtqali hayvonlar skeletiga o’xshash bosh, umurtqa pog’onasi, ko’krak qafasi, oldingi va orqa oyoqlar hamda ularni kamarlarining skeletlaridan iborat.
Bosh skeleti miya qutisining kattaligi bilan xarakterlanib, ustki jag’, yonoq va tangacha suyaklaridan hosil bo’lgan. Chakka yoyining bo’shlig’i, suyaklar umumiy sonining kamayishi va 2-ta ensa bo’rtmasi bo’lishligi bilan xarakterlanadi. Pastki jag’ faqat 1 juft tish suyagidan tashkil topgan.
Umurtqa pog’onasi 5 bo’limga – bo’yin, ko’krak, bel, dumg’aza va dum bo’limlariga bo’linadi. Sut emizuvchilar umrtqa pog’onasining eng xarakterli belgilaridan biri bo’yin umrtqasining yettita bo’lishidir.Umurtqasida yassi bo’g’im yuzalari bor. Umurtqalar yumshoq tog’ay diskalari – menisklar bilan bir-biridan ajralgan.
Yelka kamari orqa tomonidan tarog’i bo’lgan uchburchak shakldagi kurak, korakoid va o’mrov suyaklaridan tashkil topgan. Korakoid kichrayib korakoid o’simtasi ko’rinishida kurak suyagiga qo’shilib ketadi. O’mrov suyagi krot, qo’lqanot, maymun, mushuk va ayiqlarda saqlangan, boshqalarida yo’qolib ketgan. Chanoq kamari 2-ta nomsiz suyakdan iborat bo’lib, bularning har biri yonbosh, qov va quymich suyaklarining qo’shilishidan hosil bo’ladi. Sut emizuvchilarning chanog’i yopiq bo’ladi, ya’ni ikkala tomonining qov va quymich suyaklari o’rtada o’zaro qo’shiladi.
Erkin oyoqlar skeleti quruqda yashovchi umurtqali hayvonlardagi singari tipik tuzilishga ega. Lekin yashash sharoitiga qarab erkin oyoqlar skeleti keskin o’zgarishi mumkin. Keyingi oyoqda sut emizuvchilarga xos bo’lgan to’piq suyagi va tizza kosasi suyagi bo’ladi.
Muskul sistemasi juda takomillashgan va xilma-xildir. Ko’krak va qorin bo’shliqlarini ajratib turadigan gumbazsimon diafragma muskuli juda xarakterlidir. Sut emizuvchilarda terini harakatga keltiruvchi teri osti muskuli kuchli rivojlangan. Ayniqsa maymunlarda kuchli rivojlangan va ularni bosh miyasining yuz qismida joylashgan mimika muskullari diqqatga sazovordir.