Qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti zoologiya va fiziologiya kafedrasi

Uyga vazifa:
Sut emizuvchilarning xilma-xilligi. Sut emizuvchilarning tashqi qoplag’ichlari mavzusini o’qing.

Mavzu: Sut emizuvchilarning xilma-xilligi. Sut emizuvchilarning
tashqi qoplag’ichlari

Darsning maqsadi: Sut emizuvchilar tashqi tuzilishini qushlarga taqqoslab o’rganish. Teri tuzilishi va teri qoplamini o’rganish.

Mavzu bo’yicha umumiy ma’lumotlar.
Sutemizuvchilar umurtqali hayvonlarning eng yuqori taraqqiy etgan sinfidir.Sut emizuvchining yuksak darajada taraqqiy etganligi ularni barcha ekologik muhitlarda yashab qolish imkonini berdi. Mazkur hayvonlar umumiy bir planga muvofiq tuzilgan bo’lsada, yashash muhitlariga moslanish nuqtai-nazaridan o’ziga xos xilma-xillikni kasb etgan. Sut emizuvchilar yashash sharoitlariga qarab 4 ta asosiy ekologik guruhlarga bo’linadi.
1. Yerda yashovchilar sut emizuvchilar – eng katta guruh bo’lib, Yer sharining barcha quruqliklarini egallagan. Bular asosan barcha o’rmon va butazorlarda hamda ochiq yerlarda yashashga moslashgan.
2. Yer tagida yashovchilar muhitga o’ta moslashgan bo’lib, butun hayotini yoki hayotining ko’p qismini yer tagida o’tkazadi. Bu guruhga kiruvchi sut emizuvchilarning ko’zlari va quloq supralari rivojlanmagan, gavdasi o’qlovsimon bo’ladi. Dumi kalta va qilsiz bo’ladi yoki mutlaqo bo’lmaydi. Oldingi oyoqlarining barmoqlari ham yaxshi taraqqiy etgan. Yer tagida yashovchilarga krotlar, ko’rsichqon, tsokor, qopchiqli krotlar kiradi.
3. Suvda yashovchilar orasida morfologik tomondan suvda yashashga ozroq moslashgan (norka, oq ayiq, suv kalamushi, o’rdakburun, ondatra, nutriya, bobr), suvda yashashga kuchliroq moslashgan (morj va tyulenlar), suvda yashashga butunlay moslashgan kitsimonlar diqqatga sazovordir. Ayniqsa, kitsimonlar to’liq suv muhitida yashashga moslashgan sut emizuvchilar hisoblanadi.
4. Havoda yashovchilar yoki uchuvchilarga faqat qo’lqanotlilar yoki ko’rshapalaklar kiradi. Havoda uchib yurish uchun ko’rshapalaklarda uchish organi – qanot hosil bo’ladi, to’sh suyagining oldingi yuzasida ko’krak toj suyagi bo’ladi. Bosh skelet suyaklari qo’shilib ketadi.