Qarshi davlat universiteti psixologiya kafedrasi umumiy psixologiya va

Asosiy  o‘quv materiali qisqacha bayoni:
 
Ilk  uspirinlik  yoshi  davriga  15-18  yoshdagilar  (akademik  litsey,  kasb-xunar  kolleji  ukuvchilari)  kiradi. 
Bu davrda ukuvchi jismonan bakuvvat, ukishni tugatgach, mustakil mexnat kila oladigan, oliy maktabda uzini 
sinab  kuradigan  imkoniyatga  ega  buladi,  ma’naviy  jixatdan  yetuklikka  erishadi.  Ilk  uspirin  16  yoshida 
mamlakat  fukarosi  va  18  yoshida  esa  saylash  xamda  saylanish  xukukiga  ega  buladi.  Bularning  barchasi  ilk 
uspiringa fukaro sifatida ijtimoiy jixatdan voyaga yetishi, xayotda uz urnini topishi, uz takdirini uzi xal kilishi 
va yetuk shaxs sifatida ma’naviy usishi uchun jamiki shart-sharoitlarni yaratadi. 
Ilk uspirinning shaxsi ijtimoiy xayotda, akademik litsey, kasb-xunar kolleji jamoasida, tengkurlari bilan 
munosabatlarda  egallagan  mutlako  yangicha  mavkei  ta’sirida,  ukish  va  turmush  sharoitidagi  uzgarishlar 
ta’sirida tarkib topa boshlaydi.Mazkur davrning yana bir xususiyati — mexnat bilan ta’lim faoliyatining bir xil 
axamiyat  kasb  etishidan  iboratdir.  Mavjud  shart-sharoitlar  ta’siri  ostida  ilk  uspirinning  akliy  va  axlokiy 
jixatdan usishida uziga xos uzgarishlar, yangi xislat va fazilatlar namoyon buladi. Akademik litsey, kasb-xunar 
kolleji  ukuvchilari  ijtimoiy  xayotdagi  dolzarb  vazifalarni  xal  kilishda  faol  ishtirok  eta  boshlaydilar.  Ijtimoiy 
xayotda  faol  katnashish,  ta’lim  xarakterining  uzgarishi  yigit  va  kizlarda  ilmiy  dunyokarash,  barkaror 
e’tikodning  shakllanishiga,  yuksak  insoniy  xis-tuyguning  vujudga  kelishiga,  bilimni  uzlashtirishga  ijodiy 
yondashishning kuchayishiga olib keladi, natijada mustakil fikrlash shakllanadi. 
Xayotda  uz  urnini  topishga  intilish  kasb-xunar  egallash,  ixtisoslikni  tanlash,  istikbol  rejasini  tuzish, 
kelajakka  jiddiy  munosabatda  bulishni  keltirib  chikaradi.  Birok  bu  davr  kuch-gayrat,  shijoat,  kaxramonlik 
kursatishga  urinish,  jamoat,  jamiyat  va  tabiat  xrdisalariga  romantik  munosabatda  bulish  bilan  boshka  yosh 
davrlaridan keskin farkdanadi. Ayniksa, turmush va ukish faoliyatlarining yangicha shart-sharoitlari sinf (kurs) 
jamoasidagi  uzgacha  vaziyat,  ilk  uspi-rinlarning  maxsus  ta’lim  tizimida  egallagan  yukori  mavkei,  ja-
moatchilik  ishlarida  tajriba  orttirishlari  ular  oldiga  yuksak  talab  xamda  mas’uliyatli  vazifalar  kuyadi.  Bu 
davrda  ilk  uspirin  yangicha  ta’lim  muxitida  tashkilotchilik,  raxbarlik,  tarbiyachilik,  tash-vikotchilik 
vazifalarini  utay  boshlaydi.  Ilk  uspirinning  psixik  rivojlanishini  harakatga  keltiruvchi  kuch  jamoat 
tashkilotlari,  ukuv  jamoasi,  ta’lim  jarayoni  kuyadigan  talablar  darajasining  oshishi  bilan  u  erishgan  psixik 
kamolot  urtasidagi  ziddiyatdan  iboratdir. Turli  karama-karshiliklar,  ziddiyatlar  ilk  uspirinning  axlokiy,  akliy, 
nafosat jixatdan tez usishi orkali bartaraf kilinadi.