Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

Ion tuzilishli moddalar xossalarini o‘rganish.

1. 
   Fizik hususiyatlari. Odatiy ion tuzulishli modda – osh tuzi (NaCl), o‘zida quyidagi hususiyatlarni namoyon qiladi: qattiq (pichoq bilan kesilmaydi), bukilmaslik va parchalanuvchanlik (qattiq jism bilan ta’sir etilganda parcha-parcha bo‘lib ketishi) (19-rasm). Shu kabi xossalar ular tarkibidagi ionlar o‘rtasida kuchli tortishish kuchlari bilan tushuntiriladi.
   

19-расм. Ion bog‘lanishli birikmalarning fizik xususiyatlari

2. 
   Elektr o‘tkazuvchanlik. Ion bog‘li birikmalar odatda qattiq holda o‘zidan elektr tokini o‘tkazmaydi, biroq ularning eritmalari yoki suyuqlanmalari o‘zidan elektr tokini o‘tkazish hususiyatiga ega (20-rasm). Buning asosiy sababi, qattiq holatda birikma tarkibidagi ionlar qo‘zg‘almas holatda bo‘ladi, ammo moddalar eritilganda yoki suyuqlantirilganda ular tarkibidagi ionlar erkin holatga o‘tadi va elektr zaryadini tashish qobilyatini namoyon qila boshlaydi.
   

20-rasm. Ion bog‘lanishli birikmaning (qattiq, suyuqlanma va eritma holatida) elektr o‘tkazuvchanligi.

3. 
   Issiqlik o‘tkazuvchanlik. Kristall panjaradagi ionlarni egallab turgan joylaridan qo‘zg‘atish va ajratib olish uchun juda katta miqdordagi energiya talab etiladi. Shu boisdan, biz ion bog‘lanishli birikmalar yuqori suyuqlanish va qaynash temperaturasiga ega deb tavsif bersak adashmagan bo‘lamiz (3-jadval). O‘zaro ionlar o‘rtasidagi tortishish shu qadar kuchliki, hattoki ular bug‘ holatida ham ion molekulalardan tashkil topgan bo‘ladi.
   

3-jadval.

Ion bog‘lanishli birikmalarning suyuqlanish va qaynash temperaturalari

Birikma	Suyuqlanish temperaturasi, (^0S)	Qaynash temperaturasi, (^0S)
CsBr	636	1300
NaI	661	1304
MgCl2	714	1412
KBr	734	1435
CaCl2	782	1600
NaCl	801	1413
LiF2	845	1676
KF	858	1505
MgO	2852	3600