Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

11-mavzu: Geliy va VIII guruhning p-elementlari

Reja

1. Geliy va VIII guruhning p-elementlari.

2. Elementlarning umumiy tavsifi. Atomlarining tuzilishi.

3.Guruh bo’yicha atom radiusi va ionlanish potensialining o’zgarishi.

4. Kimyoviy inertlik sabablari. Valentlik va oksidlanish darajasini namoyon qilish imkoniyatlari

11.1. VIII-guruhning asosiy gruppachasiga geliy, neon, argon, kripton ksinon, radon elementlari kiradi. Bu elementlar juda kam miqdorda birikmalar hosil qiladi hamda kimyoviy noaktiv elementlar hisoblanadi. Bu elementlarni oldingi vaqtlarda o-gruppaga joylashgan bo’lib, hozirgi vaqtdagi olimlarning fikricha asl gazlar umuman kimyoviy reaktsiyaga kirishish qobiliyati kam deb topishdi va ularni valentligini 0 ga teng hisoblashdi.

1868 yilda Geliy elementini astronom olim J. Jansenon va N. Lokerom bir-biridan bexabar holda (gelios grekcha so’zdan olingan bo’lib quyosh degan nom bilan xarakterlanadi, chunki geliyning spektori sariq liniya bo’lib, litiy va natriylarning spektoridan keskin farq qiladi), 12 yil o’tgandan so’ng 1895 yilda V. Ramzay menerallar tarkibida ham geliy elementi bor ekanligini isbot qildi. 1898 yilda V. Ramzay va I. Travue neon va kripton elementlarni kashf etdi. Bu elementlarni havo tarkibida topilgan. Ksenon bu element juda yopiq holatda havo tarkibida aniqlangan Radon juda og’ir gaz bo’lib, Rezerford va boshqalar tomonidan 900 yillarda kashf etilgan.

Inert gazlarni Ionizatsion potentsiali juda yuqoridir. Masalan: Geliy va neonlarni ionazion potentsiallari 20 elektrovoltdan eV ortiq.

Inert gazlarning xossalari