Qarshi davlat universiteti jahon tarixi kafedrasi tarix falsafasi va tarix o

2.Tarix o'qitish metodlari klassifikatsiyasi.
O'qitish metodlari va usullari orqali o'qituvchining o'qitishi va o'quvchilarning o'rganishi yoki bilish faoliyati tashkil etiladi. O'qitish metodlari — o'qituvchining faol fikrlashi asosida o'quvchilarni o'qitishga, o'quvchilarning ilmiy bilimlarni o'zlashtirishi va amalda qo'llay bilishlariga, dunyoqarash va e’tiqod hosil qilishlariga, aqliy va jismoniy mehnat, ko'nikma va malakalarini egallashlariga, bilish va ijodiy qobiliyatlari o'sishiga yordam berishni ta’minlovchi usullaridan iboratdir⁷. Metodlarni quyidagi ikki katta yo'nalishga tasniflanadi: 1) Bilish (anglash) manbaiga ko'ra: og'zaki, bosma matnlar bilan ishlash, ko'rsatmali, amaliy metodlar; 2) Bilish (anglash) faoliyatining bosqichlariga ko'ra: illyustrativ tushuntirish, reproduktiv (tayyor bilim berish), muammoli, qisman izlanish, ilmiy - tadqiqotchilik. Tarix o'qitish metodlari klassifikatsiyasi haqida pedagoglar turli fikrlarni bildirganlar. Bir-biri bilan bog'langan o'qitish metodlarini quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: 1) og'zaki o'qitish metodi, (hikoya, monolog, dialog, suhbat, syujetli hikoya, tahlil qilib tushuntirish, tarixiy manbalar bilan ishlash; tarixiy adabiyotlar, tarixiy hujjatlarni izohlash)
Og'zaki bayon metodi – o'qituvchining xotirasiga mo'ljallab tashkil etiladi, tuzilish jihatidan ularning tarkibi bir xil: o'qituvchi tushuntiradi, o'quvchilar tinglaydilar.
Hikoya. Bayon shaklidagi hikoyada o'qituvchi o'quv materiali mazmunini turlicha aytadi, uning asosiy va ikkinchi darajali xususiyatlarini izohlaydi.
Ma’ruza jarayonida o'quvchilarning faolligi, tashabbuskorligini oshirish maqsadida o'qituvchi o'z nutqini ko'rsatmali qurol, muammo va topshiriqlar bilan uyg'unlashtiradi. Ko'rinib turibdiki, boshqa metodlar, xususan ko'rsatmali va amaliy metodlar ham jalb etilmoqda. o'quv materialiga oid iboralarga izoh berish, ayrim o'rinlarda o'quvchilarning o'zlariga xulosa chiqarishni taklif etish o'quvchilarning o'quv-bilish faoliyatining samarasini oshiradi.
Suhbat. Suhbat o'qituvchi o'quvchining o'zaro ta’siri dialog shaklidagi ta’lim metodidir. Unda mavzu mazmuniga xos, atroflicha o'ylangan, birbiriga bog'liq savollarni qo'yish va savollarga javob izlash hamda javob qaytarish yo'llari bilan o'qituvchi va o'quvchi faoliyati o'zaro muvofiqlashadi. Suhbat evristik ham bo'ladi. ya'ni, bunda o'quvchilarning tafakkuriga mo'ljallangan usul bo'lib, unda o'zaro ta’sir o'qituvchi savollari o'quvchilarning javoblari shaklida amalga oshiriladi.
Evristik suhbat uzoq tarixga ega bo'lib, undan qadimgi Yunonistonda Suqrot mohirona foydalangan. U hozirgi ilmiy-didaktik tadqiqotlarda-izlanish suhbati deb ham yuritiladi. Evristik suhbatning qator ijobiy tomonlari bo'lib, ijodiy yo'l bilan o'quv materialini o'rganish, o'zlashtirishning individual xarakter kasb etishi.