Qarshi davlat universiteti iqtisodiyot kafedrasi davlat boshqaruvida inson resurslari

Kadrlar zahirasini shakllantirish – kelajakda tarkibiy boʻlinmalarda yuqoriroq boʻsh ish oʻrinlarini almashtirishga qodir boʻlgan, tanlab olingan davlat xizmatchilarining maqsadli kasbiy rivojlanishining murakkab jarayoni.
Kadrlar zahirasi davlat boshqaruvi xizmatchilari tarkibidan shakllantiriladi. Zahiraning tarkibi davlat boshqaruviga yoʻnaltirilgan tashkilot rahbarlari va mutaxassislariga boʻlgan ehtiyoji (hozirgi va kelajakdagi)ni aks ettiradi, shuningdek rejalashtirilgan lavozimlarning tuzilishiga qaratilgan. Masalan, qoʻriqxonaning tarkibi va hajmi, lavozim darajasi, davlat sektorida kadrlar almashinuvi, davlat boshqaruvi tashkilotini rivojlantirish rejalari va boshqa holatlarga qarab oldindan hisoblab chiqiladi. Bunga qarab, turli lavozimlar uchun zahira nisbati belgilanadi. U 1 dan 3 nisbatda boʻlishi mumkin, bu bitta post (ish)ga bir nafardan uch nafargacha xodimni qabul qilish mumkinligini anglatadi. Davlat tashkilotida ishlarni samarali tashkil etishda kadrlar zahirasini shakllantirish modelini ishlab chiqish va qabul qilish kerak. Bu odatda quyidagilarni oʻz ichiga oladi:

• 
  kadrlar zahirasini shakllantirish maqsadlarini aniqlash;
  
• 
  kadrlar zahirasini shakllantirish tamoyillarini ishlab chiqish;
  
• 
  kadrlar zahirasiga qabul qilish mezonlarini ishlab chiqish;
  
• 
  zahiralar mavjudligini baholash tizimini ishlab chiqish;
  
• 
  kadrlar zahirasini shakllantirish va undan foydalanish mexanizmini yaratish.
  

Davlat tashkilotida inson resurslari zahirasini shakllantirish va ular bilan ish olib borish modeli 8.6-rasmda keltirilgan.
Kadrlar zahirasini shakllantirish modeli davlat boshqaruvidagi zahira toʻgʻrisidagi Nizomda aks ettiriladi. Uning tarkibi davlat xizmatchilariga ma’lum boʻlishi kerak, chunki u davlat xizmatchilari uchun muhim ahamiyatga ega.


Zahiraga boʻlgan ehtiyojni tahlil etish
Zahirani shakllantirishga kirishishdan avval quyidagilarni aniqlab olish muhimdir:
– davlat tashkiloti xodimlari tarkibidagi oʻzgarishlar prognozi;
– xodimlarni lavozimda oʻstirishning takomillashtirilishi;
– nomenklaturadagi lavozimlarning zahira bilan ta’minlanganlik darajasi;
– har bir lavozim yoki lavozimlar guruhiga zahiradan nechtadan nomzod toʻgʻri kelishi.
Ana shu tahlillar natijasida zahiraga joriy va istiqboldagi ehtiyoj aniqlab olinadi.
Kadrlar zahirasi bilan ish olib borish ham bir necha bosqichdan iborat.