Qarshi davlat universiteti fizika-matematika fakulteti fizika kafedrasi

                                                Xulosa 

Suyuqliklarda  issiqlik  harakati  tufayli  yuz  beradigan  mexanizmlarni 

o‘rganish  uchun  dastlab,  suyuqliklarni  tuzilishi  haqidagi  mavjud  bo‘lgan  turli  xil 

nazariyalarning analizlarini yozdim.So‘ngra suyuqliklarning molekulyar tuzilishini 

temperaturaga  bog‘liqligini  yozdim.Bunga  molekulyar  kinetik  nazariyada 

temperaturaning fizik ma‘nosini tushuntirdim, ya‘ni issiqlik almashinish prossesini 

molekulyar kinetik nazariya nuqtai-nazaridan qarash bilan makroskopik parametr-

temperaturaning fizik ma‘nosini aniqlash mumkin ekan.  

Issiqlik  muvozanati  holatida  gazning  barcha  molekulalarining  o‘rtacha 

kinetik energiyasi birday bo‘lishini isbot qildik. 

Temperaturaning  molekulyar-kinetik  tushuntirishdan  Avagadro  sonini 

chiqarish mumkin (N

A

=6.023·10

23

mol

-1

)   

1.2-paragrafda  suyuqliklarning  molekulyar  tuzilishini  temperaturaga 

bog‘liqligi 

molekulyar-kinetik 

nazariya 

nasosida 

tushuntirildi. 

Bunga 

molekulaning bitta ilgrilanma erkinlik darajasi o‘rtacha 

kT

E

kin

2

1



 kinetik energiya 

to‘g‘ri keladi.  Molekula uchta  ilgarilanma  erkinlik darajasiga ega bo‘lgani uchun 

kT

m

i

i

2

3

2

1

2





energiya  to‘g‘ri  keladi.  Demak,  issiqlik  muvozanatida  atom-

molekulayar sistemaning bir erkinlik darajasiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha kinetik 

energiya 

kT

2

1

 ga teng ekan.  

Umuman  olganda,  issiqlik  molekulalarining  xaotik  harakati  tufayli  yuzaga 

keladi,  ya‘ni  tartibsiz  harakat  tufayli  (Broun  harakati)molekulalar  to‘qnashadi, 

to‘qnashish  natejasida  ishqalanish  hosil  bo‘ladi  va  ishqalanish  natejasida  issiqlik 

yuzaga keladi. Bu ideyani rus olimi M.V.Lomonosov tajribalar asosida tushuntirib 

berganligini ham asoslab yozdim.