Qarshi davlat universiteti filologiya fakulteti

2-mashg’ulot. Undosh fonemalar paradigmasi, undagi fonologik oppozitsiyalar
Reja:
1. Darsda: Undosh fonemalar mavzusi yuzasidan 19-20-22-23-25-28-mashqlarni yechish.
2. Uyga vazifa: mavzu yuzasidan 21-24-26-27-mashqlarni yechish; 10 ta test tuzib kelish.
3. Adabiyot: Y.Hamrayeva, va b. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Mashqlar to’plami. 1-qism. Qarshi, 2005. O’quv qo’llanma. QDU IK tas. 10-15-betlar.
Bajarilishi:

1. Darsda: Undosh fonemalar mavzusi yuzasidan 19-20-22-23-25-28-mashqlarni yechish.

19-mashq.
1. Ko’zdan yurakka tomgan, yurakdan bo’g’iz ocmoniga borib, sig’may qolgan darddan yaralgan ovozning ko’z yoshlari. 2. Lekin shunisi haqiqatki, biz fan va texnika taraqqiyotida ham har qancha yutuqlarga erishmaylik, afsuski, bir-birimizni yamlab yutadigan yirtqichligimizcha qolayitirmiz. 3. To’g’ri aytdingiz, bozor, ozor, zor, or … ozor chekasan, zor bo’lasan, oriyatingdan ayrilasan… Mana bozorning sharofati!.. 4. G’orga chuqur sukunat cho’kdi, adolatpanoh hakam esa o’z xayollari og’ushiga sho’ng’idi. 5. Bodomda jon bor, qilmish-qidirmish bor.


Topshiriqlar: 1. So’zlardagi korrelyativ belgili va korrelyativ belgisiz tovushlarni toping.
[b]-[p], [d]-[t] , [k] –[g], [s] –[z], [j]-[ch], [dj]-[sh], [g’]-[q], [v]-[f].
“lab-lab – til oldi”: [p]-[t]; [m]-[n]; [v]-[z]; [v]-[r]….
“lab-lab – til o`rta”: [b]-[y]; [v]-[y];
“lab-lab – til orqa”: [p]-[k]; [b]- [k]; [m]-[x]; [v]-[g];
“lab-lab – bo`g`iz”: [p]-[h]; [v]-[h];
“til oldi- til orqa”: [t]-[k];[t]-[q]; [d]-[g]; [s]-[x]; [z]-[g]; [n]-[g].
“portlovchi – sirg’aluvchi”:
[p]-[f]; [b]- [v]; [t]-[s]; [d]-[z]; [t]-[sh]; [k]- [x]…
“portlovchi – affrikat (qorishiq)”:
[t]-[ch]; [d]- [dj];
“sirg’aluvchi - affrikat”: [sh]-[ch]; [j]- [dj].


2. Korrelyativ belgili undoshlar ishtirok etgan so’zlar qatnashtirib, bir necha gaplar tuzing.

1. 
   Biz tinchlik elchilari ekanligimizni sezardik. 2. Sog’ligim – boyligim.
   

3. Ig’vogarning o’zi yomon, o’zidan ham so’zi yomon. 4. Donolikning cheki yo’q.