Qarshi davlat universitet ijtimoiy fanlar kafedrasi «tasdiqlayman»

4. Sovet davrida kommunistik partiya g‘oyalarining gegemonligi va uning oqibatlari
Uzoq va yaqin insoniyat tarixining guvohlik berishicha muayyan davrlarda muayyan jamiyat, davlatlar taraqqiy topgan bо‘lsa, ba’zilari esa, aksincha, zо‘ravonlik asosiga qurilgan davlatlar vaqti-soati kelib inqirozga duchor bо‘ladi. Bunga sabab, о‘sha jamiyatning g‘oyalari, mafkurasining yemirilishi bilan bog‘liqdir. Avvalo, mafkurasi о‘z ta’sir kuchini yо‘qota borib, sо‘ngra shu mafkuraga asoslangan jamiyat inqirozga yuz tutadi. Bunday holatning о‘ziga xos obyektiv sabablari bor, albatta. YA’ni, eski g‘oya va mafkura о‘z umrini о‘tab, tarixga aylanadi. Shu ma’noda sobiq ittifoq mafkurasi ana shunday ahvolga tushganini tahlil qilish maqsadga muvofiq bо‘ladi.
Sobiq Ittifoqmafkurasi shо‘rolar hokimiyati rahbarligida zо‘rlik bilan amalga oshirilgan bо‘lib, natijada bu mafkura yakka hukmron bо‘lib qolgan edi. U XX asrning 80-yillarida tanazzulga yuz tutdi. 1991 yilda sobiq Ittifoq tarqalib ketishi bilan uzil-kesil inqirozga uchradi. Buning sabablari nimalardan iborat edi?
Birinchidan, u о‘zini insoniyat tafakkuri erishgan eng yuksak chо‘qqi, mutlaq haqiqat ifodasi deb hisoblab, boshqa mafkuralarni tan olmas, ular bizning dushmanimiz, degan aqida asosida murosasizlarcha ish tutar edi.
Ikkinchidan, bu mafkura zо‘ravonlikka asoslangan bо‘lib, “majbur qilamiz” qabilida ish tutar, uning g‘oyalari hamma joyda, hamma vaqt hech istisno va tо‘xtovsiz targ‘ib qilinar, xalqning erkin yashashi va fikr yuritishiga yо‘l qо‘yilmas edi. Kimki bu tartibga (aslida tartibsizlik va vahshiylikka) qarshi chiqsa, shafqatsiz jazolanar, butun davlat mexanizmi ana shu jazoni turli shakllarda amalga oshirish uchun ishga kirishar edi.
Uchinchidan, bu mafkura nomigagina ijtimoiy guruhlar mafkura edi. Aslida sobiq Ittifoq davrida ziyolilar, dehqonlar, xizmatchilar, qolaversa, “yо‘lboshchi sinf” bо‘lgan ishchilarning orasida ham bu mafkuradan norozi bо‘lganlar juda kо‘plab topilar edi. Lekin, metin mafkuraviy devor ortidan ularning ovozi eshitilmas edi.