Qaraqalpaqlar patsha Rossiyasi Xiywa xanlig’in jawlap alg’ang’a shekemgi da’wirde XVIII a’sirde qaraqalpaqlardin’ Xiywa menen qatnasiqlari

1804-1806 -jillari Xiywa xanlig’in Eltuzer Muxammed basqaradi. Ol ozine deyin bolg’an «juzeki» xanliqlardi biykar etip, o’zin xan dep jariyalaydi. Usi xannin tusinda qaraqalpaqlardi Xiywa puqaralig'ina o’tkeriwdin’ ushinshi mapazi baslanip, ol 1810 -jili Muxammed Raxim xannin (1806 -1825) tusinda olardı tolıq bag’indiriw menen tamamlandi. Usi eki xan da qaraqalpaqlardi Xiywaga quralli kush, yagniy jaulap aliw arqali bag'indiradi. Olardin’ qaraqalpaqlarg’a qarsi islegen jurislerine Xiywa puqaralig'in búrin qabil etken Aydos biy, Qıdırbergen biy, Qosbergen, Shagal biyler belsene qatnasti.

• 1804-1806 -jillari Xiywa xanlig’in Eltuzer Muxammed basqaradi. Ol ozine deyin bolg’an «juzeki» xanliqlardi biykar etip, o’zin xan dep jariyalaydi. Usi xannin tusinda qaraqalpaqlardi Xiywa puqaralig'ina o’tkeriwdin’ ushinshi mapazi baslanip, ol 1810 -jili Muxammed Raxim xannin (1806 -1825) tusinda olardı tolıq bag’indiriw menen tamamlandi. Usi eki xan da qaraqalpaqlardi Xiywaga quralli kush, yagniy jaulap aliw arqali bag'indiradi. Olardin’ qaraqalpaqlarg’a qarsi islegen jurislerine Xiywa puqaralig'in búrin qabil etken Aydos biy, Qıdırbergen biy, Qosbergen, Shagal biyler belsene qatnasti.
• XVІІІ әsirdin’ aqiri—XIX әsirdin’ baslarindag’i Xiywa xanlarinin’ jaulap aliwshiliq xәreketlerine qon’iratli o’zbekler xәm qaraqalpaqlar og’ada u’lken qarsilik ko’rsetedi. Olardı basqarip turǵan o’zbek Tөremurat suwpi (1811), qaraqalpaq Begis, Mirjiq (Mirza Muxammed) xam Nurtaylar 1809 -1811-jillar arasinda Xiywa xanina qarsi bolǵan urislarda qaharmanlarsha nabit boldi. Olardı qaraqalpaq xalqi garezsizlik guressheni, xaliq batiri sipatinda yadinda saqlap kiyatir. Olar tuwrali anizlar do’retti.

Solay yetip, XIX әsirdin birinshi shereginde Xiywa xanlari Qon’irattan baslap Janadaryag'a deyingi jerlerdi tolıq jaulap alip, bul jerlerdegi xaliqlarga, yagniy өzbek, qaraqalpaq xәm qazaqlarga ustemlik ete baslaydi.

• Solay yetip, XIX әsirdin birinshi shereginde Xiywa xanlari Qon’irattan baslap Janadaryag'a deyingi jerlerdi tolıq jaulap alip, bul jerlerdegi xaliqlarga, yagniy өzbek, qaraqalpaq xәm qazaqlarga ustemlik ete baslaydi.
• XVIII-XIX әsirlerdegi bul siyasiy waqiyalarga qaramastan, Xiywa xanligindagi xaliqlar menen qaraqalpaqlar arasinda tig'iz ekonomikaliq xәm mәdeniy baylanis toqtamadi. Qaraqalpaqlar Go’ne-Urgenish, Xiywa, Gurlen xәm basqa kalalarga barip sauda-satiq qilip turǵan. Ko’plegen xiywalilar Qon’irat qalasina kelip sawda qilg'an. Xiywadan qazak ishine baratug'in sawda kәrwanlari qaraqalpaqlar jerinin ústinen o’tetug'in edi. Ko’plegen qaraqalpaq jaslari Xiwua xәm Go’ne- Urgenish medreselerinde oqip, Aral boylarında Shig'is mәdeniyatin tarqatatug’in edi. Qaraqalpaq jiraw-baqsilarin o’zbek xam turkmenler de iqlas penen tinlag'an. Xaliq awzinda XVII-XVIII әsirlerde jasag’an qon’iratli shayir xәm baqsi Dәwletiyar bek Maqtumqulinin’ atasi Ázadiyge saz uyretip, og’an ustaz bolǵan degen de aniz bar.