Qaraqa-2014-128-bet

§14. Iyesi uluwmàlàsqàn gà’p
Iyesi uluwmàlàsqàn gà’p màzmuni’ jàg’i’nàn tek bir
betke qàtnàsli’ bolmày, hà’mme betke wortàq uluwmàli’qti’
bildirip turàdi’.
Mi’sàli’:
1. Jàqsi’ ko’redi yeken dep bàrà berme,
Beredi yeken dep àlà berme. 
(Q.n.m.)
2. Bolmàs iske polàt bol, polattan da qatti’ bol. 
(Q.n.m.)
Bul gà’plerde 
bàrà berme, àlà berme
feyilleri 2-bet,
buyri’q meyil tu’rinde àyti’lg’àn. Wolàrg’à yekinshi betti
bildirip keliwine i’làyi’q sol betke tiyisli bàslàwi’shti’ (sen)
qoyi’p àyti’wg’à bolmàydi’. Sondày-àq, yekinshi gà’ptegi
polàt bol, qàtti’ bol
bàyànlàwi’shlàr dà sondày. Sebebi,
bul gà’plerdin’ màzmuni’nàn tek bir betke g’ànà yemes,
uluwmà hà’mme betke qàràtà àyti’li’p turg’àni’ mà’lim
boli’p keledi.
Mà’nisi bir betke qàràti’lmày, uluwmà u’sh betke
qàtnàsli’ àyti’làtug’i’n bir bàs àg’zàli’ gà’ptin’ tu’rine
iyesi
uluwmàlàsqàn gà’p 
delinedi.
Iyesi uluwmàlàsqàn gà’ptin’ bàyànlàwi’shi’, ko’binese
yekinshi bettegi buyri’q meyilden, geyde shà’rt meyilden
de bolàdi’. Bundày gà’pler, ko’binese nàqi’l-màqàllàrdà
qollàni’làdi’. Mi’sàli’: Jer àydàsàn’ gu’z àydà, gu’z àydàmà-
sàn’ ju’z àydà. Bir ku’nlik jolg’à shi’qsàn’, u’sh ku’nlik
àzi’q àl. Ne yeksen’, soni’ woràsàn’. 
(Q.n.m.)

---

48
67-shi’ni’g’i’w
. Ko’shirip jàzi’n’. Iyesi uluwmàlàsqàn gà’pti tàwi’p,
bàyànlàwi’shi’ni’n’ àsti’n si’zi’n’. Wolàrdi’n’ qàndày feyillerden bolg’àni’n,
neshinshi bette yekenin hà’m gà’plerdin’ ne ushi’n iyesi uluwmàlàsqàn gà’p
dep àtàli’wi’n tu’sindirin’.
1. Wol àwi’r minezli jigit yedi. 2. Bir nà’rseni soràmàsàn’,
wo’zinshe illà’ dep àwzi’n àshpàydi’, u’ndemeydi. 
(W.X.)
3. Wo’nimsiz dep jerden tu’n’ilme, suwsi’z dep jàptàn tu’n’ilme.
(Q. n. m.)
4. Qon’si’ni’ gewleme ko’shirersen’, wotti’ qozg’àmà
wo’shirersen’. 5. Jàlqàwg’à is buyi’rsàn’, sàg’àn àqi’l u’yretedi.
6. Tàwi’p àlsàn’ dà sànàp àl. 7. Yerte jàti’p, yerte tur, bedenin’
bolsi’n sàlàmàt. 8. U’yin’e kelgende, u’ydey wo’kpen’di àytpà.
(Q. n. m.)
68-shi’ni’g’i’w
. Gà’plerdi woqi’n’. Ishinen iyesi belgili gà’p penen iyesi
uluwmàlàsqàn gà’plerdi tàwi’n’, wolàrdi’n’ bir-birinen àyi’rmàshi’li’g’i’n hà’m
qàysi’ betke qàtnàsli’li’g’i’n àni’qlan’.
1. Sà’lmen usi’ ko’lge kelip qàrmàq sàldi’. Kishigirim bo’rge-
shàbàqlàr uslàdi’. Ti’ni’q suwdi’ i’làyti’p kiyàti’rg’àn sàzàng’à
ko’zi tu’sti. A’ste qolàyi’n àlà berip shàni’shqi’ni’ urg’àn yedi,
sàzàn ti’rp yetpey qàldi’. Bàli’qlàri’n jormàlg’à dizip, shàni’shqi’-
ni’n’ sàbi’nà qi’sti’ri’p iynine sàldi’. 
(S.X.)
2. Bàli’qshi’ àwi’lg’à shekem bàri’p qàytti’m. Sà’lemin’izdi
àtàmà àytti’m. 3. U’ziksiz dep u’yden tu’n’ilme, bilimsiz dep
yerden tu’n’ilme. 4. Mi’n’di’ tàni’g’ànshà birdin’ àti’n bil.
5. Wo’z pikirimdi wog’àn àyti’wg’à bàti’nà àlmàdi’m. 6. Bul jerge
tà’jiriybe wo’tkeriw ushi’n keldim. 
(G.I.)
6. Qi’zi’n’ yerjetse,
qi’zi’ jàqsi’ menen qon’si’ bol, uli’n’ yerjetse, uli’ jàqsi’ menen
qon’si’ bol. 
(Q. n. m.)
69-shi’ni’g’i’w
. Nàqi’l-màqàllàrdàn pàydàlàni’p, tà’lim-tà’rbiyàg’à, densàw-
li’q, tàzàli’qqà, diyqànshi’li’q hà’m shàrwàshi’li’q kà’sibine bàylàni’sli’ 8 gà’p
tàwi’p jàzi’n’. Wolàrdi’n’ bàyànlàwi’shlàri’ni’n’ àsti’n si’zi’p, qàysi’ meyil,
qàysi’ bette yekenin àyti’p berin’.