Qaraqa-2014-128-bet

§11. Bir bàs àg’zàli’ gà’p hàqqi’ndà tu’sinik
57shi’ni’g’i’w
. Gà’plerdi woqi’n’. Bàs àg’zàlàrdi’n’ gà’p quràmi’ndà
qatnasi’p yàki toli’q qatnaspày kelgenin àni’qlàn’. Bàs àg’zàlàri’ toli’q
qàtnàsqàn gà’p penen toli’q qàtnàspàg’àn gà’ptin’ qàndày gà’p bolàtug’i’ni’n
joqàri’dàg’i’ temàg’à qàràp tu’sinik berin’.
1. Yemlewxànàdàn quwàni’p shi’qti’m. Dà’lizdegi àynàg’à
qàràp yedim, betimde hesh dàq joq. Tulà boyi’m jep-jen’il, hesh
jerim àwi’rmàydi’. Qàytà semirip ketippen. Ràxmet doktorlàrg’à.
2. U’yge kelgen son’ ju’regim àli’p-ushi’p, hesh jerde turg’i’m
kelmedi. 3. Ko’kte quyàsh jàrqi’ràp tur. Ku’n ji’lli’. Ati’zdà
jon’i’shqàlàrdi’n’ gu’zgi ko’rpe boli’wg’à qàràg’àn mà’hà’li. 
(W.X.)
4. U’lken àlti’ qànàtli’ u’y. Bi’làyi’nshà, shàrwà tili menen
àytqàndà, àq wotàw. Aldi’ bàsti’rmà. Artqi’ shiy tu’riwli. To’r
bette yeki-u’sh àdàm so’ylesip woti’r.
(W.X.)
Jày gà’pler bàs àg’zàlàrdi’n’ toli’q qatnasi’wi’ hà’m
qàtnàspàwi’nà qàrày 
yeki bàs àg’zàli’
hà’m 
bir bàs àg’zàli’
boli’p yekige bo’linedi.
Yeki bàs àg’zàli’ gà’pler bàslàwi’sh hà’m bàyànlàwi’sh-
ti’n’ qàtnàsi’nàn du’ziledi. Al, bir bàs àg’zàli’ gà’plerdin’
quràmi’n tek bir bàs àg’zà du’zedi. Mi’sàli’: 1. Gu’z bàs-
làndi’. 2. Tereklerdin’ jàpi’ràqlàri’ sàrg’àyà bàslàdi’.
Bul gà’plerde bàslàwi’sh (gu’z, jàpi’ràqlàr) hà’m
bàyànlàwi’sh (bàslàndi’, sàrg’àyà bàslàdi’) toli’q qàtnàsi’p,
yeki bàs àg’zàni’n’ quràmi’nàn du’zilgen.
Bir bàs àg’zàli’ gà’plerdin’ bàs àg’zàlàri’ feyil hà’m
àtàwi’sh so’zlerden bolàdi’. Mi’sàli’:
1. Dàlàg’à shi’qti’m. Bulàrg’à qàrày beriwge ton’i’p
kettim. Ishke kirdim. 
(S.S.)
Woni’n’ yele bàqlày beriwi,
àni’qlày beriwi kerek. 
(S.S.)
Bul gà’pler — feyil bir bàs àg’zàli’ gà’pler. Bulàrdi’n’
bàs àg’zàsi’ feyiller àrqàli’ bildirilgen.
2. Melshiyip jàti’rg’àn jàziyràli’q. 
(S.S.)
Tu’n. Avgust
àyi’. I’ssi’ quyàshli’ ku’n. Terim wàqti’. 
(W.A.)
Bul gà’pler — àtàwi’sh bir bàs àg’zàli’ gà’pler. Bulàrdi’n’
bàs àg’zàsi’ àtàwi’sh so’zlerden bolg’àn.

---

43
Bir bàs àg’zàli’ gà’pler ken’eytilmegen hà’m ken’eytilgen
gà’p tu’rinde du’ziledi. Mi’sàli’: 1. Tu’n. Màrt àyi’ni’n’
àqi’ri’. Ku’ndizgi sààt u’shtin’ shàmàsi’. 
(Aybek)
2. Tàstày
tu’nek qàràn’g’i’. Ken’ sàhrà dàlà. Aspàndi’ torlàg’àn qàrà
bult. 
(J.A.)
Bir bàs àg’zàni’n’ quràmi’nàn du’zilgen jay ga’plerge
bir bàs àg’zàli’ gà’pler 
dep àtàlàdi’.
Bir bàs àg’zàli’ gà’pler bàs àg’zàlàri’ni’n’ bildiriwine
qàrày yekige bo’linedi: 1) 
feyil bir bàs àg’zàli’ gà’pler
hà’m
2) 
àtàwi’sh bir bàs àg’zàli’ gà’pler
.
Bas ag’zasi’ feyilden bolg’an ga’plerge 
feyil bir bas
ag’zali’ ga’pler
dep ataladi’.
Bas ag’zasi’ atawi’sh so’zlerden bolg’an ga’plerge
atawi’sh bir ag’zali’ ga’pler
delinedi.
58-shi’ni’g’i’w
. Woqi’n’. Qàysi’si’ yeki bàs àg’zàli’, qàysi’si’ bir ‚bàs
àg’zàli’ gà’p yekenligin àni’qlàp àyti’p berin’. Bàs àg’zàlàrdi’n’ qàtnàsi’nà
qàrày wolàrdi’n’ bir-birinen wo’zgesheligin ayti’n’.
Dumàn. Ku’n sàri’ jipektey ko’rinedi. Tu’n ti’ni’sh. Tu’n
tàzà. Sàlqi’n hàwà. Ti’ni’shli’q qushàg’i’nà bo’lengen bàg’làr.
Jàsi’l lipàs jàmi’lg’àn dàràqlàr. Gu’mis shi’tàq tàg’i’ng’àn shàqàlàr.
Bu’lbu’llerdin’ ju’rekke jàg’i’mli’ sàyràp turg’àn dàwi’slàri’ àdàm
bàlàsi’n rà’hà’tke bo’leydi. G’umshà gu’ller, jàsi’l àtlàstày jàpi’ràq
jer betine sà’n berip suli’wli’qqà bo’ledi. 
(J.A.)
59-shi’ni’g’i’w
. Ko’shirip jàzi’n’. Feyil bir bàs àg’zàli’ gà’plerdin’ àsti’n
iyrek si’zi’q penen, àtàwi’sh bir bàs àg’zàli’ gà’ptin’ àsti’n tuwri’ si’zi’q
penen si’zi’n’. Wolàrdi’n’ feyil bir bàs àg’zàli’ hà’m àtàwi’sh bir bàs àg’zàli’
gà’p dep àtàli’wi’n tu’sindirin’.
1. Men àn’-tàn’ boldi’m. Sebebi, woni’ keledi dep
woylàmàg’àn yedim. Ku’tpegen jerden gezlestim. 
(N.D.)
2. Ishim
pisti. Vàgong’à kelip joqàri’g’à shi’g’i’p jàtti’m. Tàqàti’m bolmàdi’.
Wolàrdi’n’ bir nà’rse jo’ninde so’ylespekshi bolg’àni’n bildim.
(S.S.)
3. Tu’n. Yàri’m àqshàm. Du’nyà ti’ni’sh. Adàmlàr
tu’nnin’ tàtli’ rà’hà’tinde. Bu’gingi tu’n qàndày tàmàshà. 
(J.A.)
4. Qàtti’ suwi’q. Qi’zi’lqum. Qi’zi’l qi’yà ken’ dàlà. 
(T.N.)
60-shi’ni’g’i’w
. Woyi’n’i’zdàn yàmàsà ko’rkem shi’g’àrmàlàrdàn bir bàs
àg’zàli’ gà’plerdin’ bàs àg’zàlàri’ni’n’ feyilden bolg’àn tu’rine 3 gà’p, àtàwi’sh
so’zlerden bolg’àn tu’rine to’rt gà’p tàwi’p jàzi’n’. Wolàrdi’n’ ken’eytilmegen
hà’m ken’eytilgen jày gà’p tu’rinde keliwin yesàpqà àli’n’.

---

44
FEYIL BIR BÀS ÀG’ZÀLI’ GÀ’PLERDIN’ TU’RLERI
Feyil bir bàs àg’zàli’ gà’pler is-hà’reket iyesinin’ (bàslàwi’sh-
ti’n’) àni’q belgili hà’m belgisizligine qàrày 
iyesi belgili gà’p,
iyesi belgisiz gà’p, iyesi uluwmàlàsqàn gà’p
hà’m 
iyesiz gà’p
boli’p, to’rt tu’rge bo’linedi.