Qadoqlash materiallarining turlari va ularning mahsulot sifatiga ta’sirini aniqlash usullarini o‘rganish

Oziq-ovqat mahsulotlariga o‘xshash bo‘lgan sun’iy muxitlar

oziq-ovqat mahsuloti	modelli eritma
Go‘sht, yangi baliq	Distillangan suv, 0,3% li sut kislotasi eritmasi
Go‘sht, tuzlangan yoki dudlangan baliq	Distillangan suv, 0,5% li sut kislotasi eritmasi
Sut, sut mahsulotlari va konservasi	Distillangan suv, 0,3% li va 3% li sut kislotasi eritmasi
Qaynatilgan kolbasa, go‘sht, baliq, sabzavot konservalari, tuzlangan va marinadlangan sabzavotlar, pastalar va boshqalar	Distillangan suv, tarkibida 2% osh tuzi mavjud bo‘lgan 2% li sirka kislotasi eritmasi; rafinadlanmagan kungaboqar moyi
Mevalar, rezavor mevalar, meva-sabzavot sharbatlari, alkagolsiz ichimliklar, pivo.	Distillangan suv, 2% li limon kislotasi eritmasi
Alkagolli ichimliklar va sharoblar	Distillangan suv, 20% li etil spirti eritmasi, 2% li limon kislotasi eritmasi
YOg‘li mahsulotlar	Geptan, dietil efiri,ssiklogeksan, atseton, parafin moyi, kakao moyi, sintetik poliglitserin

Qadoqlash materiallarining organoleptik bahosini (hidi va ta’mi) yopiq degustatsiyada 5 kishidan kam bo‘lmagan komissiya 4 balli sistemada beradi: 0-oliy baho, 1 ball-ruxsat etilgan baho, 2 ball-cheklashlar bilan ruxsat etilgan baho, 3 ball- ruxsat etilmagan baho. Kamchiliklari aniq aks etgan, begona hidlar mavjud materiallar oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlash uchun ishlatishga ruxsat etilmaydi.

Sanitar-kimyoviy tekshirishlarda qadoqlashda qo‘llaniladigan materiallar komponentlarni namunalarni aniq bir harorat-vaqtli sharoitli modelli eritmalarda saqlangandan so‘ng amalga oshiriladi. Namunalarni kimyoviy taxlil qilishda material retseptiga kiruvchi moddalar (polimer materiallar uchun monomer, plastifikator, stabilizatorlar, bo‘yoq moddalar, to‘ldiruvchilar), hamda og‘ir metallar (qo‘rg‘oshin, rux, mis, margimush va boshqalar) miqdori aniqlanadi.
Toksikologik tekshirishlar tirik ob’ektlarda (mikroorganizmlar, hasharotlar, kalamushlar, quyonlar va boshqalar) o‘tkazilib, tajriba qilinayotgan ob’ektlarga tekshirilayotgan namunalar edirib va teri ostiga kiritilib ularning biologik ta’siri o‘rganiladi. Namunaning toksigologik darajasi tirik ob’ektga kiritilgan namuna komponenti miqdori bilan aniqlanadi. Kuchli ta’sir etuvchi va yuqori toksik moddalar 1 kg. massaga LD₅₀<200 mg.ni qiymatni tashkil etsa, o‘rta toksik moddalar LD₅₀*200-1000 mg/kg.ni, past toksiklik esa LD₅₀>1000 mg/kg.ni tashkil qilishi lozim. Toksikologik tekshirishlar natijasidan kelib chiqib qadoqlash materialining asosiy gigienik mezoni belgilab olinadi, ya’ni materialdan oziq-ovqat mahsuloti yoki modelli eritmaga qo‘chib o‘tishi mumkin bo‘lgan moddalarning ruxsat etilgan miqdori aniqlanadi.
Sanitar-gigienik talablarga muvofiq qadoqlash materialiga gigienik xulosa tasdiqlanadi va unga quyidagilar qayd etilishi lozim:
- materialning nomlanishi va ishlab chiqaruvchining tovar kodi;
- ishlab chiqaruvchining va xulosa beruvchining nomi;
- ishlab chiqaruvchi tomonidan taqdim etilgan materialning sifat ko‘rsatkichi bo‘yicha xujjatlar ro‘yxati;
- sog‘liqni saqlash idorasi tomonidan berilgan xulosa;
- xulosa berilgan sana va uning amal qilish muddati.
Berilgan gigienik xulosada sinov natijalari bilan tasdiqlangan qadoqlash materialini ishlatilish doirasi va foydalanish shart-sharoitlari ko‘rsatilishi shart. SHuni ta’kidlash lozimki qadoqlash materialini uzoq muddat ishlatish natijasida unda qiyin kimyoviy, fizik-kimyoviy va biokimyoviy jarayonlar kechishi mumkin bo‘lib, natijada inson organizmiga salbiy ta’sir qiluvchi birikmalar hosil bo‘lishi mumkin. Masalan past zichlikdagi polietilen asosidagi materiallar (PENP) tarkibida yog‘ saqlovchi oziq moddalarni qadoqlash uchun yaramaydi, chunki bunday material tarkibidagi oksidlovchi fraksiyalar qadoqlangan mahsulot bilan ta’sirlanib yog‘ning taxirlanib qolishiga olib keladi. Natijada mahsulot tarkibida oksidlangan triglitseridlarning hosil bo‘lishi va ularning tirik organizmda metabolizmni yuzaga keltirishiga sabab bo‘ladi.
Ayrim qadoqlash materiallaring ko‘pgina fizik xossalari o‘lchash oson bo‘lib, ularning natijasi miqdoriy ko‘rsatkichlarni qiyoslashga asos bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Qadoqlash materialining mexanik xossasi unga qadoqlangan mahsulotni himoyalash funksiyasini qanday darajada bajara olishini belgilaydi. Qadoqlash materialining muhim ko‘rsatkichlaridan biri sifatida uning mustahkamlik va buzilish chegarasidir. Ayrim hollarda materialning mustahkamligi, uning uzilishi, yirtilishi, teshilishi, qog‘oz uchun uning namlikda uzilishi hisobga olinadi.
Ba’zi bir oziq-ovqat mahsulotlari havo, suv va suv bug‘lariga ta’sirchan bo‘lib, qadoqlash materiallariga ko‘yiladigan muhim talablardan biri ularning gaz, bug‘, suv, yog‘ va hid o‘tkazuvchanligidir.
Masalan yangi go‘shtni qadoqlashda mahsulot tarkibidagi namlikni yo‘qotmaslik, hamda go‘shtning tabiiy rangini saqlab qolish uchun past bug‘, suv va gaz o‘tkazuvchanlikni ta’minlash lozimdir. YOg‘li mahsulotlarni qadoqlashda yog‘ga chidamli, hamda yog‘larni oksidlanishini keltirib chiqaruvchi kislorod va yorug‘likdan himoya qiluvchi materiallardan foydalanish lozim. Go‘sht kolbasalarini qadoqlashda qo‘llaniladigan qobiqlash materiallari mahsulotni dudlash va bug‘ bilan termik ishlov berish imkoniyatini yaratish uchun etarli darajada gaz va bug‘ o‘tkazuvchan bo‘lishi lozim. Vakuum va gazli muxitda qadoqlash uchun ishlatilatigan materiallarning gaz va bug‘ o‘tkazuvchanligi esa aksincha o‘ta past bo‘lishi lozim.