"tasdiqlayman" Toshkent kimyo-texnologiya instituti Shaxrisabz filiali

“TASDIQLAYMAN”
Toshkent kimyo-texnologiya instituti Shaxrisabz filiali
Oziq-ovqat maxsulotlari texnologiyasi
kafedrasi mudiri t.f.n. Norqobilov A.T.
___ ___________ 202__ yil
_______________
1-kurs 5320300-Texnologik mashinalar va jixozlar (tarmoqlar bo’yicha), 5321000-Oziq-ovqat texnologiyasi (maxsulot turlari bo’yicha), 5322500- Vinochilik texnologiyasi, bijg’ish maxsulotlari va alkagolsiz ichimliklar texnologiyasi, 5322800-Funksional ovqatlanish va bolalar maxsulotlari texnologiyasi yo’nalishlar talabalari uchun
FIZIKA FANIDAN SAVOL VA MASALALARI (6 KREDIT)

1. 
   1.2 Nuqta t₁=15 s davomida v₁=5 m/s, t₂=10 s da v₂=8 m/s va t₃=6 s davomida v₃=20 m/s tezlik bilan harakatlandi. Nuqtaning shu yuldagi o’rtacha tezligi aniqlansin.
   
2. 
   Avtomobil o’z yo’lining to’rtdan uch kismini v₁=60 km/soat tezlik bilan, yo’lning qolgan qismini esa v₂=80 km/soat tezlik bilan o’tdi. Avtomobilning shu yo’ldagi o’rtacha tezligi qanday?
   
3. 
   1.15 Ikki moddiy nuqtaning xarakatlari quyidagi tenglamalar orqali ifodalanadi: x₁=A₁+B₁t+C₁t², x₂=A₂+B₂t+C₂t² bunda A₁=20 m, A₂=2 m, V₂=V₁=2 m/s, S₁=- 4 m /s², S₂ = 0,5 m/ s². Vaqt t ning kaysi momentida bu nuktalarning tezliklari bir xil bo’ladi? Shu moment uchun nuqtalarning tezliklari v₁ va v₂ xamda tezlanishlari a₁ va a₂ aniklansin.
   
4. 
   1.17 Agar jism o’z yo’lining so’nggi metrini t = 0,1 s vakt davomida o’tgan bo’lsa, u qanday H balandlikdan tushgan?
   
5. 
   1.18 Tosh h=1200 m balandlikdan tushmokda. Tosh tushish vaqtining so’ngi sekundida qanday s yo’lni o’tadi?
   
6. 
   1.19 Tosh v₀=20 m/s boshlang’ich tezlik bilan yuqoriga tik otilgan. Qancha vaqtdan keyin tosh h=15 m balandlikda bo’ladi? Shu balandlikda toshning tezligi v topilsin. Havoning qarshiligi hisobga olinmasin. g=10 m /s² deb olinsin.
   
7. 
   1.22 Koptokni v₀=5 m/s boshlang’ich tezlik bilan balkondan yukoriga tik otdilar. t=2 s dan keyin koptok yerga tushdi. Balkonning yerdan balandligi va koptokning yerga urilish paytidagi tezligi aniqlansin.
   
8. 
   1.29 Nuqta egri chiziq bo’ylab o’zgarmas a_t=0,5 m/s² tangensial tezlanish bilan harakatlanmoqda. Egri chiziqning egrilik radiusi R=3 m bo’lgan qismida nuqta v=2 m/s tezlik bilan harakatlansa, chizikning shu kismida nuqtaning to’la tezlanishi a aniqlansin.
   
9. 
   1.32 t=6 s davomida nuqta radiusi R=0,8 m bo’lgan aylana uzunligining yarmiga teng bo’lgan yo’lni o’tdi. Shu vaqt uchun o’rtacha tezlik || va o’rtacha tezlik vektorining moduli || aniqlansin.
   
10. 
    1.40 Minoradan gorizontal yo’nalishda tosh otdilar. Tosh t=2 s dan keyin minora asosidan S=40 m masofada yerga tushdi. Toshning boshlang’ich v₀ va oxirgi v tezliklari aniqlansin.
    
11. 
    1.44 Jism ufqqa nisbatan biror a burchak ostida otilgan. Agar jismning gorizontal yo’nalishdagi uchish masofasi trayektoriyasining maksimal balandligi H dan to’rt marotaba katta bo’lsa, α burchak topilsin.
    
12. 
    1.49 Jism ufqqa nisbatan α=30° burchak ostida otilgan. Harakatning boshlanish momentidagi tangensial a_t va normal a_p tezlanishlar topilsin.
    
13. 
    1.50 Yer sirtida yotgan nuqtalarning: 1) ekvatordagi; 2) Moskva kengligidagi (φ=56°) chiziqli tezligi v va markazga intilma tezlanishi a_n aniqlansin.
    
14. 
    1.51 Aylanayotgan disk aylanasi nuqtalarining chiziqli tezligi v₁=3 m/s. O’qqa ΔR = 10 sm yaqinroq joylashgan nuqtalarning chiziqli tezligi esa v₂ = 2 m/s. Diskning aylanish chastotasi p aniqlansin.
    
15. 
    1.55 r=20 sm radiusli disk φ=A+Bt+Ct³ tenglamaga binoan aylanmoqda, bunda A=3 rad, V=1 rad/s, S=0,1 rad /s³. Vaqtning t=10 s momenti uchun disk aylanasidagi nuqtalarning tangensial a_t, normal a_p va to’la a tezlanishlari aniqlansin.
    
16. 
    1.59 Disk ε=-2 rad/s² burchak tezlanish bilan aylanmoqda. Aylanish chastotasi n₁=240 min^-1 dan n₂=90 min^-1 gacha o’zgarganda disk necha marta N aylanadi? Buning uchun ketgan vaqt Δt topilsin.
    
17. 
    2.2. Stolda m₁=4 kg massali aravacha turibdi. Aravachaga ikkinchi uchi chig’ir orqali tashlangan chilvir bog’lab qo’yilgan. Agar chilvirning ikkinchi uchiga m₂=1 kg massali tosh osilsa, aravacha kanday a tezlanish bilan harakat qiladi?
    
18. 
    2.5 Massasi m=4 kg bo’lgan tayoqcha silliq stol ustida yotibdi. Tayoqchaga stolning qarama-qarshi qirralarida harakatsiz qilib mahkamlangan chig’irlar orqali oshirib tashlangan ikkita chilvir bog’langan. Chilvirlarning uchlariga massalari m₁=1 kg va m₂=2 kg bo’lgan toshlar osilgan. Tayoqchaning harakatlanish tezlanishi a va xar bir chilvirning taranglik kuchi T topilsin. Chig’irlarning massalari va ishqalanish hisobga olinmasin.
    
19. 
    2.6 Ufq tekisligi bilan a=25° burchak tashkil qiluvchi qiya tekislikning uzunligi l=2 m. Tekis tezlanuvchan harakat qiluvchi jism bu tekislikdan t=2 s vaktda sirpanib tushdi. Jismning tekislikka ishqalanish koeffisiyenti µ aniqlansin.
    
20. 
    2.7 Massasi m=2 kg bo’lgan moddiy nuqta F kuch ta’sirida x=A+Bt+St²+Dt³ tenglama bo’yicha harakat qiladi (bu yerda S=1 m/s², D=0,2 m/s³) . Vaqtning t₁=2 s va t₂=5 s momentlari uchun bu kuchning qiymati topilsin. Vaqtning qaysi momentida kuch nolga teng buladi?
    
21. 
    2.9 Muz sirti bo’ylab v₀=20 m/s boshlang’ich tezlik bilan harakatlantirilgan shayba t=40 s dan keyin to’xtadi. Shaybaning muzga ishqalanish koeffisiyenti µ topilsin.
    
22. 
    2.10. m=1 kg massali moddiy nuqta tekis harakatlanib, t=2 s vaqt davomida radiusi r=1,2 m bo’lgan chorak aylana chizadi. Nuqta impulsining o’zgarishi Δr topilsin.
    
23. 
    2.22 Samolet ufq tekisligi yo’nalishida a=20 m/s² tezlanish bilan uchmoqda. Samoletdagi yo’lovchining ortiqcha yuklanishi qancha? (Ortiqcha yuklanish deb yo’lovchiga ta’sir etuvchi F kuchning og’irlik kuchi P ga nisbatiga aytiladi).
    
24. 
    2.34 Massasi m₁=10 kg bo’lgan, v₁=4 m/s tezlik bilan harakatlanayotgan shar massasi m₂=4 kg, tezligi v₂=12 m/s bo’lgan boshqa bir shar bilan to’qnashadi. Urilishni to’g’ri noqayishqoq deb hisoblab, quyidagi ikki hol uchun sharlarning urilishdan keyingi tezligi i topilsin: 1) kichik shar shu yo’nalishda harakatlanayotgan katta sharni quvib yetadi; 2) sharlar bir-biriga tomon harakatlanadi.
    
25. 
    2.42 R=40 sm radiusli disk tik o’q atrofida aylanmoqda. Diskning chekkasida kubcha turibdi. Ishqalanish koeffisiyentini µ=0,4 deb olib, kubcha diskdan sirpanib ketishi uchun zarur bo’lgan aylanish chastotasi n ni toping.
    
26. 
    2.46 Uzunligi l=50 sm bo’lgan chilvirga bog’langan yukcha ufq tekisligida aylanmoqda. Agar aylanish chastotasi n=1s^-1 bo’lsa, chilvir tiklik bilan qanday φ burchak hosil qiladi?
    
27. 
    2.50 Massasi m=5 t bo’lgan avtomobil v=10 m/s tezlik bilan qavarik ko’prikda harakatlanmoqda. Agar ko’prikning egrilik radiusi R=50 m bo’lsa, eng yuqori qismda avtomobilning ko’prikka bosim kuchi R aniqlansin.
    
28. 
    2.57 O’zgarmas F kuch ta’sirida vagoncha S=5 m yo’lni o’tdi va v=2 m/s tezlik oldi. Agar vagonchaning massasi m=400 kg va ishqalanish koeffisiyenti µ=0,01 bo’lsa, kuchning ishi A aniqlansin.
    
29. 
    2.58 m=100 kg massali yukni t=2 s vaqt davomida h=4 m balandlikka tekis tezlanuvchan ko’tarish uchun bajariladigan A ish hisoblansin.
    
30. 
    2.59 Yukni uzunligi l=2 m bo’lgan qiya tekislikdan ko’tarishda bajariladigan ish A topilsin. Yukning massasi m=100 kg, qiyalik burchagi φ=30⁰, ishqalanish koeffisiyenti µ=0,1 va yuk a=1 m/s² tezlanish bilan harakatlanmokda.
    
31. 
    2.60 Tekis o’suvchi kuchning S=1 2 m yo’lni o’tishda bajargan ishi A hisoblansin. Yo’lning boshida F₁=10 N, yo’lning oxirida esa F₂=46 N.
    
32. 
    2.61 m=20 kg massali yuk tik yuqoriga yo’nalgan, F=400 N o’zgarmas kuch ta’sirida h=15 m balandlikka ko’tarilgan. Ko’tarilgan yuk kanday P potensial energiyaga ega bo’ladi? F kuch kanday A ishni bajaradi?
    
33. 
    2.67 m = 2 kg massali nuqta x o’qi bo’ylab yo’nalgan qandaydir kuch ta’sirida x=A+Bt+Ct²+Dt³ tenglamaga binoan harakat qiladi (bunda V=-2 m/s, S=1 m/s², D=0,2 m/s³). Vaqtning t=2s va t=5s onlarida kuch ta’sirida erishiladigan quvvat N topilsin.
    
34. 
    3.1 m=0,3 kg massali moddiy nuqtaning nuqtadan r=20 sm uzoqlikdan o’tgan o’qqa nisbatan inersiya momenti J aniqlansin.
    
35. 
    3.7 Uzunligi l=60 sm va massasi m=100 g bo’lgan ingichka bir jinsli tayoqchaning unga tik va tayoqchaning uchlaridan biridan a=20 sm masofadagi nuqtasidan o’tuvchi o’qqa nisbatan inersiya momenti J aniklansin.
    
36. 
    3.28 Massasi m=10 kg va radiusi R=20 sm bo’lgan shar o’z markazidan o’tuvchi o’k atrofida aylanadi. Sharning aylanish tenglamasi φ=A+Bt²+Ct³ ko’rinishga ega, bunda V=4 rad/s², S=-1 rad/s³. Sharga ta’sir etayotgan kuch momentining o’zgarish qonuni topilsin. Vaqtning t=2 s onidagi kuch momenti M aniqlansin.
    
37. 
    3.41 Motorning yakori n=1500 min^{- 1} chastota bilan aylanmoqda. Agar motor quvvatni N=500 Vt gacha oshira olsa, aylantiruvchi moment M aniqlansin.
    
38. 
    4.2. Har birining massasi m=10 t dan bo’lgan ikkita fazoviy kema bir-biriga r=100 m masofagacha yaqinlashishsa, ularning o’zaro tortishish kuchi F ning kattaligi qanday bo’ladi?
    
39. 
    4.3 Har birining diametri d=20 sm dan bo’lgan, bir-biriga tegib turgan ikkita temir sharning o’zaro tortishish kuchi F aniqlansin.
    
40. 
    4.6 Mars sayyorasining radiusi R=3,4 Mm, uning massasi M=6,4*10²³ kg. Mars sirtidagi tortishish maydoni kuchlanganligi aniqlansin.
    
41. 
    4.31 Kichik sayyoraning radiusi R=100 km, sayyoradagi moddalarning o’rtacha zichligi r=3 g/sm³. Shu sayyora sirtidagi parabolik tezlik V aniqlansin.
    
42. 
    4.38. Diametri d=2 sm va uzunligi l=60 m bo’lgan qo’rgoshin simning yuqori uchi qo’zg’almas kilib mahkamlangan. Pastki uchiga esa m=100 kg massali yuk osilgan. Simning 1) pastki uchidagi; 2 ) o’rtasidagi; 3) yuqori uchidagi kuchlanishi topilsin.
    
43. 
    4.43 Uzunligi l