Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

yorqinlik
deyiladi. 
S
R
D
F
=
Yorqinlik
skalyar kattalik bo‘lib, R harfi bilan belgilanadi. [R]=1 
lm
/m
2
7. Manba sirtining yuza birligidan ma’lum yo‘nalishda yuzaga 
normal ravishda chiqayotgan yorug‘lik kuchiga teng bo‘lgan 
kattalik 
ravshanlik
deyiladi. 
S
I
B
D
=
Ravshanlik
skalyar kattalik bo‘lib, B harfi bilan belgilanadi. [B]=1 
cd/m
2
=1 nt (nit) 
Ravshanlikni o‘lchaydidan asbob – 
Lyuksimetr
Yorug‘lik manbai bir tekis yorug‘lanuvchi sferik sirtdan iborat 
bo‘lsa, manbaga yaqinlashilsa ravshanlik o‘zgarmaydi. 
Yoritilganlikning birinchi qonuni: 
Agar nuqtaviy manba yorug‘likni hamma yo‘nalishlar bo‘yicha 
tekis tarqatayotgan bo‘lsa, uning to‘liq yorug‘lik oqimi va 
yoritilganligi: 
2
o
o
R
I
E
;
I
4
=
p
=
F
Yoritilganlikning ikkinchi qonuni: 
Yorituvchi sirtga yorug‘lik kuchi burchak ostida tushsa, sirtning 
yoritilganligi nurning tushish burchagi kosinusiga to‘g‘ri 
proporsionaldir: 
α
– normal va yoritilganlik 
orasidagi burchak 
E=E
o
cos
α
Yoritilganlikning ikkala qonunini birlashtirishdan chiqqan xulosa: 
Nuqtaviy yorug‘lik manbaining biror sirtda 
hosil qilgan yoritilganligi manbaning 
yorug‘lik kuchiga, nurlarning tushish 
burchagi kosinusiga to‘g‘ri proporsional va 
manbadan sirtgacha bo‘lgan masofaning 
kvadratiga teskari proporsionaldir: 
2
2
1
1
2
2
2
1
2
1
2
R
R
E
E
R
R
I
I
cos
R
I
E
÷
ø
ö
ç
è
æ
=
÷
ø
ö
ç
è
æ
=
a
=
Stolning markazidan h balandlikda 
lampa osilgan. Doiraviy stolning 
radiusi 
l
bo‘lsa, stol sirtidagi eng ko‘p 
va eng kam yoritilganliklarni 
aniqlang. 
2
o
h
I
E
=
3
2
2
3
2
h
h
I
R
h
I
cos
R
I
E
+
×
=
×
=
a
=
l
Stolning markazidan h balandlikda 
lampa osilgan. Stol sirtining 
o‘lchamlari a va b bo‘lsa, stol 
sirtidagi eng ko‘p va eng kam 
yoritilganliklarni aniqlang. 
2
o
h
I
E
=
3
2
2
2
3
2
h
4
b
a
h
I
R
h
I
cos
R
I
E
+
+
×
=
×
=
a
=

---