Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
- 46 - 
- 46 - 
Akustika elementlari 
Tovush xossalarini o‘rganuvchi fizikaning bo‘limi 
akustika
deyiladi. 
Insonning eshitish organida tovush sezgisini uyg‘otuvchi bo‘ylama 
mexanik to‘lqinlarga 
tovush
deyiladi. 
Tovush to‘lqinlari ham boshqa to‘lqinlar singari moddadan 
cheklangan tezlik bilan tarqaladi. Uning tarqalish tezligi to‘g‘ri 
chiziqli tekis harakatning yo‘l formulasidan aniqlanadi. 
t
S
r
r
=
u
Mexanik to‘lqinlar yordamida biror buyumgacha bo‘lgan masofani 
aniqlash 
exolokatsiya
deyiladi. 
t
2
1
S
u
=
Tovushning gazlarda tarqalish tezligi quyidagicha: 
m
g
=
u
RT
r
Bu yerda: 
v
p
C
C
=
g
– Puasson koeffitsienti bo‘lib, bir atomli gazlar 
uchun 
,
3
5
=
g
ikki atomli gazlar uchun 
5
7
=
g
va uch (ko‘p) atomli 
gazlar uchun 
3
4
=
g
deb olinadi. 
Tovushning metallarda tarqalish tezligi quyidagicha: 
r
=
u
E
r
Bu yerda: E – bo‘ylama deformatsiyadagi elastiklik (Yung) moduli, 
ρ
– metalning zichligi 
Tovushning qattiqligi (kattaligi) amplitudaga, balandligi 
(yuksakligi) chastotaga bog‘liq. 
Kamerton
– ma’lum chastotali tovushlarni 
tarqatuvchi qurilma. 
Kamerton temperaturasi ortishi bilan 
shoxlarining bikrligi kamayadi, siljishi ortadi va 
tovushining balandligi (chastotasi) kamayadi 
Vaqt birligida yuza birligiga to‘g‘ri keluvchi energiya miqdori