Qadimgi ilm-fan vakillari. Qadimgi ilm-fanning o'ziga xos xususiyatlari

Matematika misolida qadimiy fanning o'ziga xos xususiyatlari
Antik davrda matematikaning rivojlanish darajasi juda yuqori edi. Yunonlar Bobil va Misrda to'plangan arifmetik va geometrik bilimlardan foydalanganlar, ammo ularning ta'sirini, shuningdek, Krytomitsena madaniyati an'analarining ta'sirini aniq aniqlash uchun ishonchli ma'lumotlar yo'q. Qadimgi Yunonistonda matematikaning tarixi, shu jumladan ellinistik davr to'rt davrga bo'linadi:
- Ion davri(Miloddan avvalgi 600-450):
Mustaqil rivojlanish natijasida, shuningdek, bobilliklar va misrliklardan olingan ma'lum bilimlar zaxirasi asosida matematika deduktiv uslubiga asoslangan maxsus ilmiy fanga aylandi. Qadimgi afsonalarga ko'ra, bu jarayonni tashabbuskor bo'lgan Thales edi. Biroq, matematikani fan sifatida yaratishda haqiqiy yutuq, aftidan, Anaxagoraga va Xios Xippokratiga tegishli. Demokrit cholg'u asboblarining chalishini kuzatib, chalinadigan torning balandligi uzunligiga qarab o'zgarishini aniqladi. Shunga asoslanib u musiqiy shkala intervallarini eng oddiy butun sonlarning nisbati bilan ifodalash mumkinligini aniqladi. U kosmosning anatomik tuzilishiga asoslanib, konus va piramidaning hajmini aniqlash uchun formulalar chiqardi. Ushbu davrning matematik fikri uchun geometriya bo'yicha elementar ma'lumotlarni to'plash bilan bir qatorda ikkilik nazariyasi, stereometriya elementlari, bo'linishning umumiy nazariyasini shakllantirish va miqdorlar va o'lchovlar haqidagi ta'limotning mavjudligi xarakterli edi;
- Afina davri (Miloddan avvalgi 450-300):
Yunonistonning o'ziga xos matematik fanlari rivojlandi, ulardan eng ahamiyatlisi geometriya va algebra edi. Matematikani geometrizatsiya qilishning maqsadi, mohiyatan, vizual geometrik tasvirlar yordamida sof algebraik masalalarni (chiziqli va kvadrat tenglamalar) echimlarini izlash edi. Bu mantiqsiz miqdorlarni kashf qilish natijasida matematiklar o'zlarini topgan qiyin vaziyatdan chiqish yo'lini izlash istagi bilan bog'liq edi. Har qanday matematik kattaliklarning nisbati butun sonlarning nisbati orqali ifodalanishi mumkinligi haqidagi bayonot rad etildi, ya'ni. ratsional qadriyatlar orqali. Aflotun va uning shogirdlari asarlarining ta'sirida Teodor Kirenskiy va Tetet segmentlarning tengsizligi muammosini ishlab chiqish bilan shug'ullangan, Evdoks Knid esa munosabatlarning umumiy nazariyasini shakllantirgan, ularni irratsional kattaliklarga ham tatbiq etish mumkin;
- Ellinizm davri (Miloddan avvalgi 300 - 150):
Ellinizm davrida antik matematika rivojlanishning eng yuqori pog'onasiga ko'tarildi. Ko'p asrlar davomida Iskandariya muzeyi matematik tadqiqotlarning asosiy markazi bo'lib qoldi. Miloddan avvalgi 325 yillarda Evklid "Boshlanishlar" (13 kitob) asarini yozgan. Aflotunning izdoshi sifatida u matematikaning amaliy jihatlarini deyarli ko'rib chiqmadi. Ularga Iskandariyalik Heron alohida e'tibor bergan. Faqatgina 17-asrda G'arbiy Evropa olimlari tomonidan o'zgaruvchan kattalikdagi yangi matematikaning yaratilishi Arximedning matematik muammolarni ishlab chiqishga qo'shgan hissasidan yuqori qiymatga ega bo'ldi. U cheksiz miqdorlarni tahlil qilishga yaqinlashdi. Matematikani amaliy maqsadlarda keng qo'llash va uni fizika va mexanika sohasidagi muammolarni hal qilishda qo'llash bilan bir qatorda, raqamlarga maxsus, g'ayritabiiy fazilatlarni berish tendentsiyasi yana paydo bo'ldi.
- Yopish davri (Miloddan avvalgi 150 - 60):
Rim matematikasining mustaqil yutuqlariga faqat taxminiy hisob-kitoblar tizimini yaratish va geodeziya bo'yicha bir nechta risolalar yozish kiradi. Qadimgi matematikaning so'nggi bosqichida rivojlanishiga eng katta hissa Diofant tomonidan qo'shilgan. Misr va Bobil matematiklari ma'lumotlaridan foydalangan holda, u algebraik hisoblash usullarini ishlab chiqishda davom etdi. Raqamlarga diniy va tasavvuf qiziqishini kuchaytirish bilan bir qatorda haqiqiy sonlar nazariyasini ishlab chiqish ham davom etdi. Buni, xususan, Geraslik Nikomastus amalga oshirdi. Umuman olganda, qullarga egalik qiluvchi ishlab chiqarish uslubining keskin inqirozi va feodal shakllanishiga o'tish sharoitida matematikada regressiya kuzatildi.