Qadimgi dunyo tarixi

Hind jamiyatining madaniyati diniy e’tiqodlari.
Hind sivilizasiyasining madaniy darajasini yozuvning mavjudligi bilan ko’riladi. Yozuvlar sopol idishlarda , metall buyumlarda va asosan muhrlarda saqlangan. Ayrimlari teshib -uyilgan bo’lib, amulet va tumor o’rnida ishlatilgan yoki tovarga yopishtirilgan degan taximinlar mavjud. Ko’pgina muhrlar mohir ustalar qo’lidan chiqqan. Ularda murakkab mifologik ko’rinishlar aks etgan bo’lib, yozuvlar 1-2 belgilardan iborat edi.
Yozuv faqatgina muhrlar va metall buyumlarga yozish uchun emas, balki xo’jalik va huquqiy hujjatlar , xatlar, adabiy asarlarni yozishda ham qo’llanilgan. Lekin bular tez yemiriladigan materiallarda yozilganligi tufayli, bizgacha yetib kelgan. Yozuvlar soni anchagina (bizgacha qariyb 3 mingtagacha yetib kelgan), ammo tekst hajmi ahamiyatga molik emas, bu esa deshifrovkani qiyinlashtiradi.
Hind yozuvi ko’p vaqtlardan beri tadqiqotchilarning e’tiborini tortib kelmoqda. Aniqlanishicha, u 400ga yaqin rasm belgilar, shuningdek fonetik belgilar va ideogrammalar, o’ngdan chapga qaratilgan xatlar mavjud. Dasshirovkaning asosiy qiyinchiligi – bu yozuv tilini bilmaslik edi. Hind olimlarining 1 qismi orasida bu tilning sanskritning arxeologik formasi degan nuqtai nazar mavjud. Lekin ko’pgina tadqiqotchilarning fikricha, yozuv eng qadimgi Dravid tiliga mansub bo’lib, qaysiki, ular bizning davrimizda Indostan yarim orolning janubida va qisman Seylon orolida tarqalgan. David tiliga mansub aholinig katta bo’lmagan gruhlari , (braun xalqini tashkil etadi) Pokiston, Afg’oniston va Eronning taqalgan hududlarida tarqoq holda yashaydilar.
Bu sivilizasiya san’ati haqida yetarli ma’lumot yo’q. Bronza va tosh haykalchalarning topilishi, bu yerda haykaltaroshlikning eng yuqori darajasida ekanligidan darak beradi. Zargarlik buyumlari va uyinchoqlarining did bilan yasalganligiga ustalarning mohirligidan darak beradi.
Diniy e’tiqotlar haqida ma’lumotlar ko’p emas. Ko’pgina ayol obrazidagi terrakota haykalchalarning topilishi, ayol-ona-xudo kultining mavjudligidan darak beradi. Bu hol hozirda ham, Hindistonda chuqur o’rnashib olgandir. Uch yuzli xudo, "Chorva hukmdori" mifologik ko’rinishlar o’simlik va hayvonot dunyosini ilohiylashtirib ko’rsatganidek, hozirgi induizmning 4 ming yil ilganr mavjud bo’lgan ishonishlari bilan bog’laydi. Kabrning qazishmalari ayrim ko’mish marosimlari haqida ma’lumot beradi. Bir xillik bo’lmagan ko’picha ko’mish marosimlari to’g’ridan-to’g’ri tuproqga qo’yilgan, ayrim hollarda jasad bilan birga uy-ruzg’or buyumlari ham ko’milgan.



Hindsivilizasiyasiningjamiyattuzumi.
HindvohasisivilizasiyasiningrivojlanishdarajasivaxarakteriniMisrhamdaTigrvafratvohalaridagiquldorchilikmadaniyatibilansolishtirilgandahamdako’pginao’xshashliktopilinganda, tadqiqotchilar, odatdaularningjamoatuzumihamo’xshashdeganfikrgaborganlar. Bunuqtainazargaasoslifaktlarbilanmurojaatetishmumkin.
Ishlabchiqarishkuchiningyuqoridarajadaligi, hunarmandlikvasavdomarkazlaribo’lmishyirikshaharlarningmavjudligi, yozuvningmavjudligi-barchasiibtidoiyjamiyattuzumidagiprimetivlikdananchailgarilabketganlikniko’rsatadi. Uylarning qurilish jihatidan hamda qabrning boy yoki kambag’al ekanligi mulkiy tabaqalanishning mavjudligidan dalolat beradi. Ulkan imoratlarning qurilishi, hamda bino qilinishi , kanalizasiya sistemasining barpo etilishi va uni ta’miirlash, ulkan don omborida ishlash, kema va qayiqlarning qurilishi katta-katta ishchi kuchini talab qilgan edi va bu kuch shubhasiz qullar mehnatini tashkil etar edi.

Shaharhayotiniyaxshiyo’lgaqo’yilishi, qaysikiunifaqatkuchliadministrasiyaboshqaraolgan, mustahkamsitadellarningmavjudligi-boshqarishapparatiningvjudgakelgandavlatdafaoliyatko’rsatganligidandalolatberadi. Shahardavlatlarinimavjudbo’lganligihaqiqatgayaqinroq. Shundayulkanhududdabirtiplimoddiymadaniyatningtarqalishishundandalolatberadiki, Hindvohasiposeleniyelario’zarobog’likligidan , ehtimoltarixningma’lumbirdavridayagonasiyosiybirliknitashkiletganliginiko’rsatadi.
Hindsivilizasiyasininginqirozi.
"Xarappamadaniyati" ningyakunibilankzgako’rinarliregressseziladi, shuningdekhindsivilizasiyasiningshaharsozlik, sa’at, yozuvkabitomonlariqariyibyo’qbo’ldi, yokibutunlayyo’qoladi. Busivilizasiyainqiroziningsabalaritohozirgachaaniqemas. Shundaygipotezalardanbiri (tohozirgachatarafdorimavjud), ya’nishaharningvayronbo’lishi, ya’niindoariyqabilalarinigHidistongabosqiniMaxendjo-Daroningyuqoriqatlamidatopilgan 20 gayaqinskeletlaritopilishibo’ladi, ularzo’rlikyo’libilano’ldirilgan. qadimgihindoriydiniygimnlarto’plami "Regveda" daaytilishichaorilaningdasyalarbilanbo’lganurushlaridabusivilizasiyavayronbo’lgandeb, lekinarxitekturikizlanishlarbunazariyanitasdiklamadilar.