|
Yangi Bobil podsholigi
Ossurlarning jabr-zulmiga qarshi miloddan avvalgi 628-yili Xoldey hukmdori Nabopalasar boshchi-ligida qo`zg`olon ko`tariladi. U ossurlarni Bobildan haydab chiqarib, Yangi Bobil podsholigiga asos soladi. Bobildan quvilgan ossurlar Misr fir`avni Nexo bilan ittifoq tuzib, bobilliklarga qarshi kurashni davom ettiradilar.
Miloddan avvalgi 605-yilda Nabopalasar vafot etib, taxtga uning o`g`li Navuxodonosor II (605–562) o`tiradi. Miloddan avvalgi 605-yili Karxamish yaqinidagi bo`lgan jangda Bobil qo`shinlari Misr-Ossuriya qo`shinlari ustidan porloq g`alabaga erishadilar. Navuxodonosor II qo`shinlari Suriyani ishg`ol qilib, misrliklarni o`rtaer dengizining sharqiy sohilidan siqib chiqaradi.
Shu davrda quldorlikka asoslangan Yangi Bobil podsholigi kuchayib, Bobil shahri gullab-yashnaydi. U sharqning eng obod, ko`rkam va aholisi gavjum shaharlaridan biriga aylanadi.
Shu bilan Yangi Bobil podsholigining umri ham tugaydi. Bu mamlakat Eron shohlariga qaram bo`lib qoladi. Eron podsholigi yiqilgach, Mesopotamiyani yunon-makedon qo`shinlari, undan so`ng esa dastlab salavkalar va parfiyonlar bosib oladilar. Nihoyat, milodiy III–VII asrlarda Mesopotamiya sosoniylar davlati tarkibida bo`ladi.
Qadimgi Mitanni davlati
Mitanni Mesopotamiyaning shimoliy-g`arbida joylashgan qadimgi davlatlardan biridir. Uning yer usti asosan tog`lik, janubiy qismi esa qisman tekisliklardan iborat. Dajla va Frot daryolari Mitanni yerlaridan boshlanadi. Miloddan avvalgi XII asr oxiri – XVI asr boshlarida bu o`lkada Mitanni davlati tashkil topdi. Mamlakat aholisining asosiy qismini hurritlar tashkil etganlar. Keyinchalik ular amoriylar bilan aralashib ketadilar.
Miloddan avvalgi XVI–XV asrlarda Mitanni davlati kuchayadi. Mitanni Kichik Osiygi, Finikiya, Suriya va Palastinga o`z ta`sirini o`tkazgan. Miloddan avvalgi XV asrda Mitanni goh Misr, goh Xett, goh Bobil, goh Ossuriya bilan urushlar olib boradi. Janglarda Mitanni qo`shinlari goh yengadi, goh yengiladi.
Bu davrda Xett davlati kuchayib, Mitanni ustiga qo`shin tortadi. Jangda Mitanni podshosi Tushratti qo`shinlari yengiladi. Shu vaqtda podsho saroyida fitna uyushtirilib, Tushratti o`ldiriladi. Ossuriya Alshi davlatlarr ittifoqini tuzib, ittifoqchilar Mitanni qo`shinlariga zarba beradilar. Xett podshosi Tushrattining o`g`li Shattivasni taxtga o`tqizib, unga o`z qizini nikohlab beradi. Oqibatda Mitanni Xett daylatiga qaram bo`lib qoladi. Mitanni Xettlar yordamiga tayanib Ossuriyani o`ziga qaram qilib olmoqchi bo`ladi. Ammo ossur qo`shinlari yana g`olib chiqib, Mitanni podshosi oilasi bilan asir olinadi. Mitanni poytaxti Vashshukan ossur qo`shinlari tomonidan vayron etiladi. Keyingi janglarda ham ossurlar g`alaba qozonib, mamlakatni vayron etadilar. Ko`p kishi qirib tashlanadi. 15 mingdan ortiq kishi asir olinadi. Miloddan avvalgi XIII asrda Mitanni davlati parchalanib mayda davlatchalarga bo`linib ketadi. U Ossuriya davlatining ta`siriga tushib, o`z mustaqilligini yo`qotadi.
Mitannining katta qismini Arman tog`liklari egallagan. Mamlakat janubida Yuqori Mesopotamiya pasttekisligi joylashgan.
Mitannidagi daryo va soy sohillarida yashagan aholi asosan arpa, bug`doy, no`xat, kunjut, sabzavot va mevalar ekib bog`dorchilik va sabzavotchilik bilan shug`ullanganlar. Sohibkorlar xurmo va uzum ham yetishtirganlar. Mitanni aholisi qo`y, echki, sigir, buqa, buzoq, eshak boqib, chorvachilikka katta ahamiyat bergan. Mamlakatda ot boqib, yilqichilikni rivojlantirish katta ahamiyat kasb etgan. Mitanni otlari butun Old Osiyo mamlakatlarida mashhur bo`lib, ularning narxi yuqori baholangan.
Mitannida kulolchilik, to`qimachilik, zafgarlik, qurolsozlik, ma`dansozlik ham rivoj topgan edi.
Mitanni to`rt tomonga boradigan yo`l ustida, shuningdek madaniyat rivoj topgan mamlakatlar o`rtasida joylashgan edi. Shuning uchun bu yerda ichki va tashqi savdo rivojlangan edi. Mitanni Misr, Suriya, Palastin, Finikiya, Xett, Mesopotamiya, Urartu va Ossuriya kabi davlatlar bilan qizg`in savdo-sotiq ishlari olib borgan. Mitanni qo`shni xalqlar madaniyatidan bahramand bo`lgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
