Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

2. Mehnat munosabatlarini tartibga solish. 
Jamoa shartnomasining 
bu tashkiliy funktsiyasi ham har ikki tomonning va umuman jamiyatning 
jamoa-shartnoma munosabatlaridan manfaatdorligini ta’minlashga 
qaratilgan. Shartnomada belgilab qo’yilgan mehnat munosabatlari 
(mehnatga haqto’lash miqdori va shartlari, ta’tillarning davomiyligi, 
qo’shimcha ijtimoiy imtiyozlar) ish beruvchiga ishlab chiqarish xarajatlari 
va olinadigan foydani oldindan rejalab qo’yish imkonini beradi. Xodimlar 
uchun esa bu ularning manfaatlarini qondirishning muayyan kafolatlari 
hisoblanadi. Ana shunday tartibga solish o’zaro bitimga kelishish, ishlab 
chiqarish samaradorligini oshirishga, umuman olganda jamiyat 
manfaatlariga ham xizmat qiladi.
3. Jamoa shartnomalari mehnat munosabatlari barqarorligini 
ta’minlashga qaratilgan. 
Mehnat bozorida taraflarning o’z manfaatlari va 
maqsadlari mavjud bo’lib, mehnat bozori sub’ektlari bo’lgan xodimlar va 
ish beruvchilar o’zaro munosabatlarda nizolarga yo’l qo’ymaslik kafolatini 
bera olmaydilar, albatta. Biroq, mazkur shartnomalarda mehnat nizolarini 
ko’rib chiqish tartibi ko’zda tutilishi sababli taraflarni qoniqtirishi mumkin 
bo’lgan qarorlarni birgalikda ishlab chiqilishiga imkon tug’diradi.
O’zbekiston Respublikasining Mehnat Kodeksiga muvofiq mehnat 
munosabatlari sub’ektlari — ish beruvchi va xodimlar jamoa shartnomasi 
mazmuni va tuzilishini mutlaqo erkin belgilay oladi. Shunday bo’lsa-da, 
amaliyotdajamoa shartnomasiga ish beruvchi va xodimlarning quyidagi 
masalalar bo’yicha o’zaro majburiyatlari kiritilishi mumkin (12.1- rasm).
507

---

Mehnatga haq to’lash tartibi va shartlari tizimi 
Mehnatga haq eng 
avvalo to’lash shakli, miqdori, nafaqalar, kompensatsiyalar, qo’shimcha 
to’lovlarni qamrab oladi. Shuningdek, jamoa shartnomasida narxlarning 
o’zgarib borishi, pulning qadrsizlanish darajasi, jamoa shartnomasi bilan 
belgilangan ko’rsatkichlarning bajarilishiga qarab, mehnatga haqto’lashni 
tartibga solish vositalarini ham ko’zda tutadi.O’zbekiston 
Respublikasining Mehnat Kodeksiga binoan mehnatga haqto’lashda 
quyidagi qoidalarga amal qilinadi:
-
mehnat haqi qonun hujjatlari bilan belgilangan eng kam 
miqdordan oz bo’lishi mumkin emas va uning eng ko’p miqdori biron bir 
tarzda cheklanmaydi;
-
mehnat haqi uning shakli va tizimlari, mukofotlar, qo’shimcha 
to’lovlar, ustamalar, rag’batlantirish tarzidagi to’lovlar jamoa 
shartnomalarida, shuningdek ish beruvchi tomonidan kasaba uyushmasi 
qo’mitasi yoki xodimning boshqa vakillik organi bilan kelishib qabul 
qilinadigan boshqa hujjatlar bilan belgilanadi;
-
mehnatga haqto’lashning yakka shartlarini xodim uchun noqulay 
tomonga o’zgartirishga uning roziligisiz (istisno tariqasida, qonunda 
508