Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

Ijtimoiy sheriklik sub’ektlari (tomonlari)
sifatida xodimlar, ish 
beruvchilar va davlat tushuniladi.
O’zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksiga muvofiq 
muzokaralar jarayonida tomonlar manfaatlarini ifoda ettiruvchi vakillik 
organlari quyidagilar hisoblanadi:
Xodimlarning.
Mehnatga oid munosabatlarda xodimlarning 
manfaatlarini ifoda etishda vakil bo’lish va manfaatlarni himoya qilishni 
korxonadagi kasaba uyushmalari va ularning saylab qo’yiladigan organlari 
yoki xodimlar tomonidan saylanadigan boshqa organlar amalga oshirishi 
mumkin (21- modda).
Ish beruvchilarning.
Korxonada ish beruvchi nomidan vakillikni 
ma’muriyatning mansabdor shaxslari mehnat to’g’risidagi qonunlar va 
boshqa normativ hujjatlar, ularning ustavlari va nizomlar asosida berilgan 
vakolatlar doirasida amalga oshiradilar (27-modda).
502

---

Ish beruvchilar uyushmalarga, assotsiasiyalarga va boshqa jamoat 
birlashmalariga birlashishga haqlidir. Ish beruvchilarning jamoat 
birlashmalari ijtimoiy jamoat birlashmalari, ixtiyoriy jamoat tashkilotlari 
sifatida tuziladi va ish olib boradi, ularning maqsadi - iqtisodiyotni va 
tadbirkorlikni rivojlantirish, samaradorligini oshirish, shuningdek, davlat 
hokimiyati va boshqaruv organlarida, kasaba uyushmalari va xodimlarning 
boshqa vakillik organlari bilan o’zaro munosabatlarida korxonalar va 
mulkdorlarning manfaatlarini ifoda etish yo’li bilan ijtimoiy sheriklikni 
amalga oshirish, xo’jalik va mehnatga oid munosabatlar sohasida ularning 
huqukdarini himoya qilishdan iboratdir (28-modda).
Davlatniig.
Mehnat sohasidagi davlat boshqaruvini O’zbekiston 
Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi va uning 
hududiy organlari amalga oshiradi (9-modda).
Davlat ijtimoiy sheriklik sub’ekti bo’lish bilan bir qatorda davlat 
(unitar) korxonalariga nisbatan mulk egasi va ish beruvchi ham 
hisoblanadi. Bozor munosabatlari taraqqiy etishi bilan davlatning mehnat 
munosabatlari sohasidagi funktsiyalarining bir qismi jiddiy ravishda 
o’zgaradi: davlat ijtimoiy sheriklik tizimida mehnat munosabatlarini 
muvofiqlashtiradi, tashkil etadi, nazorat qiladi.
Xususan, O’zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksiga muvofiq, 
mehnat to’g’risidagi qonun hujjatlariga va mehnatni muhofaza qilish 
qoidalariga rioya etilishini ta’minlash, shunga deb mas’ul tayinlangan 
davlat organlari (O’zbekiston Respubli-kasining Mehnat va aholini 
ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi) hamda ularning inspektsiyalari 
tomonidan amalga oshiriladi. O’zbekiston Respublikasi hududida mehnat 
to’g’risidagi qonunlar aniq va bir xil ijro etilishini nazorat qilib borilishi 
O’zbekiston Respublikasi Bosh Prokurori va unga bo’ysunuvchi proku-
rorlar tomonidan amalga oshiriladi (9- modda).
Davlatning eng muhim funktsiyalaridan yana biri—ijtimoiy sheriklik 
tashkiliy shakllari, tomonlar o’zaro munosabatlari qoidalari va vositalarini 
huquqiy asoslarini ishlab chiqish, ijtimoiy mehnat standartlari (eng kam 
ish haqi miqdorini, ijtimoiy imtiyozlar, kompensatsiyalar, kafolatlari 
vahokazolar)ni asoslangan miqdorlarini belgilashdir.