Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

Mehnatga pirovard natija bo’yicha haq to’lash 
ish haqi miqdorini 
ishlab chiqarish pirovard natijalari bilan bevosita bog’lash, umuman ish 
haqi to’lashda uyg’unlikka erishish imkonini beradi. Ushbu usul 
xodimlarning, mehnatning pirovard natijalaridan, mehnat mikdori va 
sifatidan manfaatdorligini kuchaytiradi. Chunki ish haqi faqat sotilgan 
mahsulot uchun to’lanadi. Bunda mehnatga haqto’lash miqdori biron-bir 
ravishda cheklanmaydi, u faqat ishlab chiqarilgan va bozorda sotilgan 
mahsulot hajmiga, mahsulot narxiga bog’liq bo’ladi. Kompaniya va 
firmalar xususiyatlariga qarab, ishlab chiqarish pirovard natijalarini 
aniqlash uchun quyidagi ko’rsatkichlar mezon bo’la oladi:
-
mahsulot sotishdan tushgan mablag’ (tovar mahsulot hajmi, sotuv 
383
+
x
=
+
Ishbay asosida 
mehnat 
qilayotgan 
hodimning 
umumy ish 
haqi 
Oylik mukofot 
Ish haqiga 
qo’shimcha 
to’lovlar
Ish hajmi 
birligi qiymati 
(so’m)
Amaldagi ish 
hajmi (birlik, 
dona)
+
=
+
Xizmatchilarni
ng umumiy ish 
haqi
Yil choragi 
yakuni 
bo’yicha 
mukofot 
Pirovard natija 
uchun 
rag’batlan-
tirish
Lavozim 
maoshi 

---

hajmi);
-
mahsulot sotishdan olingan daromad (yalpi daromad, ho’jalik 
hisobidagi daromad, sof daromad);
-
mahsulot sotishdan olingan foyda (balans- foyda, sof foyda);
-
mahsulottannarxi (bevosita xarajatlar).
So’nggi yillarda 
mehnatga haq to’lashning tarifsiz tizimi 
ham keng 
yoyilmokda. Bu tizimga quyidagilar xosdir:
-
xodim ish haqi miqdorining jamoa ish natijalariga muvofiq 
shakllanadigan ish haqi jamg’armasi bilan mustahkam bog’likligi;
-
har bir xodimga doimiy (nisbiy) koeffitsientlar berish. Bu 
koeffitsientlar xodim malakasini ifoda etadi hamda xodimning yoki bir 
guruh xodimlarning avvalgi faoliyati to’g’risidagi ma’lumotlar asosida 
umumiy mehnat natijalariga qo’shgan shaxsiy mehnat ulushini belgilaydi;
-
har bir xodimga faoliyati joriy natijalari bo’yicha mehnat ishtiroki 
koeffitsienti berish.
Mehnatga haq to’lashning